Column & essay

Mozaiëk: voorbij alle woorden

Ik herinner het me als volgt. Een jongeman laat de drukke straat van een of andere grootstad –Taipei? – achter zich in de eenzaamheid en de stilte van een onbewoond, maar gemeubeld appartement. Tegen het raam aan de buitenkant hangt een bordje ‘Te Koop’. In de slaapkamer zit hij op de rand van het bed. Zijn boekentasje heeft hij naast zich neergezet. Op z’n schoot houdt hij een groene watermeloen tussen zijn handen. Zijn lichaam duikt ineen, als lijkt het in te storten onder de giga drukte die hij achter zich heeft gelaten, en die in de verte nog hoorbaar nasmeult. Hij kijkt lang naar de watermeloen, alsof hij wacht op een woord van de enige metgezel die hij heeft.

 

Afkeer

De grote verdienste van een boek als Een Klein Leven van Hanya Yanagihara is dat het de tijd en de ruimte neemt om het abnormale een recht op leven te geven: Yanagihara maakt van haar patiënt een mens. Net door inzicht te geven in diens bodemloze verdriet, weet ze de aanvankelijke afkeer voor zijn zelfdestructieve gedrag om te keren in begrip, inzicht en mededogen. Het resultaat is een fascinerende leeservaring.

Afstomping

Een miljoen mensen in hetzelfde hongerschuitje zou een toestand moeten zijn die ons allen aangaat. Een schande die om directe actie schreeuwt. Ik kan die humanitaire rekenkunde eerlijk gezegd niet volgen. Je laten imponeren door de grote getallen is alleen maar oppervlakkig.

 

Angst

Ik werkte de afgelopen jaren voor stadstheaters: de realiteit van die schaarse mensen in de kunst met een vast maandloon. Vooral bij hen is de angst immens. Ze verliezen zich in hun positionering, repeteren met de iPhone bij de hand en regelen de dagdagelijkse sleur van hun leven. De angst om dat persoonlijke comfort kwijt te spelen is van een pijnlijke arrogantie. 

 

Anticipatiepijn

Het spreekt voor zich dat de toekomst een mysterie blijft, maar moet dat ons tegenhouden om ons anticipatievermogen aan te scherpen? Door zijn unieke taligheid kan een kunstwerk ons treffen met de kracht van een epifanie, en tegelijk het mysterie intact laten.

Antwoordelijkheid

Antwoordelijkheid veronderstelt aandachtzaamheid en aanraakbaarheid en is levensnoodzakelijk voor een gezonde psyche en samenleving. Het is het empathische gevoel ‘iets’ te willen laten weten aan wie of wat ons aanspreekt, bedoeld of onbedoeld. En dus een teken van leven geven. 

 

Betrokkenheid

Kan kunst iets betekenen in deze ontvlammende wereld van genocide, vluchtelingenstromen en terrorisme? Ik denk het wel. We hebben net nu meer kunst in onze samenleving nodig, om de sociale cohesie te versterken. En om onze dierlijke driften en angsten te sublimeren, te laten transformeren naar het intermenselijke, in plaats van ze angstvallig in een lockdown op te sluiten. 

 

Blijmoedigheid

Opgewektheid, vrolijkheid, lacherigheid, optimisme, blijheid, uitgelatenheid: het valt allemaal nog wel te verdragen. Maar blijmoedigheid heeft precies dat beetje extra, die religieuze toets, die rundachtige volharding tegen beter weten in, en een soort Amerikaanse sentimentaliteit die deze hele emotie zo onverteerbaar maakt.

 

Bewondering

Deels is bewondering de verrukking of ontroering die je ervaart bij een voorstelling of een film, maar ook een bijzonder moment op een feest of familiegebeurtenis kan je ontroeren. Tegelijk moet er méér gebeuren, zoals bij een boek dat je vervoert en meevoert naar een illusionaire wereld. Je bent wie en waar je bent, in meerdere werelden tegelijk.

 

Bedachtzaamheid

Bedachtzaamheid is wél een hartstocht. Het is almaar dieper willen zien, dichter tot de kern willen komen, je gedachten steeds opnieuw tegen het licht willen houden, de wereld steeds inniger willen doorgronden. Toch zal bedachtzaamheid nooit een populaire emotie worden. 

 

Brutaliteit

Ook vandaag nog, wanneer het leven mij rake klappen uitdeelt en de ontmoediging lonkt, dan zoek ik soelaas bij de brutaliteit van Goya. Goya heeft mij sterk gemaakt. Goya leerde mij spuwen en schimpen en ‘fuck you’ zeggen. Niemand kan mij klein krijgen, zelfs ik mezelf niet.

 

Eenzaamheid

Met eenzaamheid leren omgaan, ze leren koesteren zelfs, doe je niet alleen door gedichten van Pessoa te lezen, films van Bergman of Herzog te zien, stukken van Sofokles te analyseren, maar vooral door te oefenen. Noem het schrijven, schilderen, iets maken. 

Irritatie

Je moet als kunstenaar stevig in je schoenen staan om je publiek te durven irriteren. De kunst van het bloed onder de nagels vandaan halen, is een moeilijke evenwichtsoefening: hoeveel ergernis kan de toeschouwer aan? 

 

Dankbaarheid

'De essentie van alle mooie kunst, van alle grote kunst, is dankbaarheid.' (Friedrich Nietzsche) 'Plezier is de simpelste vorm van dankbaarheid.' (Karl Barth) 'Geluk kan je niet bezitten, verdienen of consumeren. Geluk is de spirituele ervaring elke minuut te beleven met liefde, gratie en dankbaarheid.' (Denis Waitley)

 

Openbaring

Ezelgevoel

Fierheid

Gelukzaligheid

Genade

Gêne

Generositeit

Guilty pleasure

Haat

Heimwee

Hoop

Hysterie

Isolement

Kijklust

Lachen

Lijdzaamheid

Lust

Machteloosheid

Neerslachtigheid

Obsessie

(On)beschaamd

Onrust

Ontgoocheling

Onthechting

Ontroering

Onzekerheid

Opwinding

Overmoed

Overweldiging

Paf

Pathos

Ressentiment

Rouw

Saudade

Schaamte

Sentimentaliteit

Sereniteit

Strijdbaarheid

Teleurstelling

Troost

Uitputting

Verbazing

Verbinding

Verbondenheid

Verlangen

Vernedering

Verontwaardiging

Verplettering

Vertrouwen

Verveling

Verwarring

Verwondering

Verzadiging

Walging

Wanhoop

Wedijver

Weltschmertz

Woede

Zelfwantrouwen

Balorigheid

Beste collega in het theater,

Beste commoners,

Beste Usama ibn Murshid ibn ‘Ali ibn Muqallad ibn Nasr ibn Munqidh al-Shayzari al-Kinani,

Beste pleitbezorgers van een boekenprogramma op de televisie,

Uwe Majesteit Koning Filip,

Beste Belgische buur,

Beste paddenstoelen,

Iets uit het ondergrondse

Bovengrondse ondergrond

Terug naar het mollenhol

Een kaart om op te verdwalen

De geste als provocatie

Baas in eigen boek

‘Faggot’ is het nieuwe ‘Nigga’

Feminist Deluxe

Vrouwenstrijd als culturele strijd: Egypte

IJslandse ontboezemingen

Waakhond

Rustig vallen

Voorrang van links

Paul Masons 'Postkapitalisme'. Pamflet of profetie?

Wat moet een mens geloven? Postsecularisme voor beginners

De kritische omhelzing van technologie en kunst

Over het nut en voordeel van het trage denken. Hans Blumenberg en de radicale nieuwheid van de Verlichting

Zonde van het geld

Introductie tot de hel

Caracas' blues. Leven, liefde en angst in de gevaarlijkste stad ter wereld

Angstbezwering voor beginners

Keizerpinguïns

Tussen keuken en kansel: Martin Luther King en de angst voor de dood

Kleine apologie van het populaire

Marc Coucke of de teloorgang van het populaire

Kermis in Geraardsbergen

Het anti van de echte held

De cultuur is gansch het volk

Opstand der makke schapen

Trek me uit de Vlaamse prei

Populair is wat van ons is

Terug naar Bevergem. Waarheen met de Vlaamse comedy?

Bitter en Zoet

Achteraf gezien

Beste toekomstige decaan van mij

Gebruik uw fantasie

Drop out!

Geschiedenis is niet van gisteren

Sous les pavés, la plage

Waar is de verbeelding in ons baltsgedrag?

A Letter from BEAST

Een nieuwe leerschool der liefde

Ongehoorzaam in donkere tijden

Optimisme is het eerste verzet

Your Love And Where You Can Take It: A Motivational Manifesto Or Now You’re The Goddamn Star!

Mediadeals: kopen cultuurorganisaties hun plekje aandacht?

It’s up to brave hearts

Signalement: Iedereen een kunstenaar

Mozaïek der Mislukking

De weg naar succes, voor Broccoli en Bloemkool

Zich warmen aan een vonk. Over kunst, mislukking, ironie en mijn moeder

Het leven volgens de boekskes

I'm sorry

‘Onder elke grafsteen een wereldgeschiedenis’. Een gesprek met Sigrid Weigel over de cultuur van de martelaar

Hou er toch mee op, man!

Gideons kleine leger

Fuck bottom-up

‘Maar wie is uw doelpubliek?’

Zand

Kinderangst

Exit through de speelgoedwinkel

Wie het over stilte wil hebben, kan beter niets zeggen

Stilte als standpunt

Luisteren naar de leegte

Mozaiëk: stilte

Zich zwijgen

Egonauten en bricoleurs

Het collectieve heruitvinden

Kunstenbeleid gewenst: een brief

You are! Somebody!

Wijlen ik

Hijgen spreekt boekdelen

Oefenen in cultuur

Tijd voor de feministische slet

Hoeren

Too hot to handle?

Het bedrog van jogging pants

Merci om trager te schrijven. Papiernostalgie in een digitale tijd

Schoonheid als model - Kijken naar America’s Next Top Model

Schoon genoeg. Over esthetica in tijden van esthetisering

Er is nood aan echte kritiek

De toekomst, precies honderd jaar geleden …

Kunstkritiek 2.0

De ruimte tussen mensen

Please, help yourself! - Een interview met Zygmunt Bauman

Beste erfgenaam

Minutenlang

Het mirakel dat cinema heette - Een interview met Kent Jones

Alles voor de kunst

Koffie uit de thermos

Vlaanderen, uitgelegd aan de kinderen

Amitav Ghosh: 'Papaver was het belangrijkste handelsgewas'

Wit

Sprezzatura

Hyperbewust en lichtgelovig

Een ongerijmd gesprek met mug en olifant

De inwendige tropen

Signalement: Autonomie als waarde

Herfstlucht

Chroniqueurs van de moderne grootstad

Kom binnen, het woordgat gaat beginnen

Vast

Triomf

Leergang

De oogstappel

Lessen uit het donker. Makkelijk zat met netwerkman

Kwaliteitsdrama

Frisco Guantanamo. Rundskip

Valentijn

Rockromantiek

Zwerflicht

Bekentenissen van een eenzame netwerkman

Kan iemand het kapitalisme redden? Makkelijk zat, met Netwerkman

Puppenhaft

Frisco Guantanamo. Bubbelpop

De Big Ban in 24 gezichten

'Ich bin ein Indignado'. Makkelijk zat, met Netwerkman

R.I.P. La Harvey

Knikkeren in de woestijn

Frisco Guantanamo. De zak van Sinterklaas

'We moeten onze cultuur weer opblazen.' Makkelijk zat met Netwerkman

Obsceen wuivende hand

Het onzichtbare geweld

Geweld

Frisco Guantanamo. Paniek in de westhoek

De Uitsmijter: lijden voor de kunstkritiek Akkkefietje over Alphavillle

Het heerlijke alaam

Griezelige gedachte

Gemeenschap met de dingen

Requiem voor de jukebox

Het spoorloze

Modernistische muzak

Het lijf mag je hebben, maar de kop is van mij (deel 5)

Het lijf mag je hebben, maar de kop is van mij (deel 4)

Voice Magic

Het lijf mag je hebben, maar de kop is van mij (deel 3)

Het lijf mag je hebben, maar de kop is van mij (deel 2)

Het lijf mag je hebben, maar de kop is van mij (deel 1)

Bulders Briest

Q is kut for you

Netwerkman meets Günter Walraff

Pat Donnez als allrounder

Van uw vrienden moet ik het hebben

Netwerkman neemt zijn hoed af voor ongerijmd volk met een hoek af

De valkuilen van het menszijn: dr. Phil

Temptation is geen pretje

Nic nac in een rok

Beleg op basis van zoete multiculi op Tom Naegels' wijze

De man die zijn lever tot de orde roept

Belle brandt een kaars voor Selder Simonaars

Kippenvel met weerhaakjes

iPod Utopia