Nr. 68 oktober - november 2015

‘De kunstschool? Een half nummer over de kunstschool? Wat heb ik daarmee te maken?’ Dat is de flits die tussen uw oren schoot toen uw duim onze cover omplooide. We zien het aan uw frons. Met kunstscholen hebt u niets, denkt u. Tenzij u natuurlijk een radeloze kunststudent bent met meer aandrift om snuggere ‘boekskes’ te lezen dan aan uw meesterproef te werken. Tenzij u een overspannen praktijkdocent bent die al lang geen eigen werk meer maakt, maar wel nog perfect kan overbrengen hoe een eunuch zich moet voelen te midden van een harem. Of erger nog: dat u van al die overspannen docenten de decaan bent, en u zich tegenwoordig meer moeten bezighouden met rationaliseren dan met inspireren.

Sinds een paar jaar regent het kritiek op de marktfundamentalische richting die de universiteiten wereldwijd uitgaan. Martha Nussbaum loste een stevig schot voor de boeg met haar pamflet Not for Profit (2010), de Duitse socioloog Richard Münch deed daar nog een fameuze schep bovenop in zijn studie Akademischer Kapitalismus (2011). Heeft de universiteit haar ziel verkocht aan de geldduivel, met in haar slipstream de kunstschool? Münch lost een schreeuw.

Verander de wereld, begin bij het onderwijs. Of meer precies: blijf binnen dat onderwijs voluit inzetten op humane vakken als filosofie, geschiedenis, kunst en cultuur. Dat is de nagel waar de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum nu al jaren op klopt. Voor haar zijn kunstopleidingen dan ook geen nijvere fabriekjes voor nieuwe artiesten, maar vuurtorens voor de toekomst van de democratie. Althans, toch in theorie: ‘In de praktijk zie ik dat zelfs de verbeelding van jonge kunstenaars veel te besloten blijft.’

Zowat alle artistieke en humane opleidingen bieden historische opleidingsonderdelen aan, van kunstgeschiedenis over theatergeschiedenis tot muziekgeschiedenis. Vaak ervaren studenten, maar soms evengoed docenten, ze als een noodzakelijk kwaad: die vakken moeten er nu eenmaal zijn, tradities zijn er om gerespecteerd te worden. Maar ligt dat aan hun inhoud, of aan hun vorm? Het kan anders. Het spel van de geschiedenis is de toekomst.

De weg van talentvolle belofte naar topsporter of creatief genie is lang, en wordt zelden succesvol afgelegd zonder ervaren begeleider. In cinema is ‘de mentor’ dan ook een opvallend populaire en vaak voorkomende rol. Uit de analyse van een aantal films blijkt dat de ontwikkeling van talent in cinema vele meesters kent, met verschillende en vaak onorthodoxe visies op mentorschap.

Ja, de kunstscholen moeten nieuwe horizonten opzoeken. Maar niet alleen voor zichzelf. Elk jaar studeren aan onze universiteiten ook tientallen studenten kunst-, literatuur- of theaterwetenschap af. Zij kunnen juist in die kunstscholen een ideale biotoop vinden om zich als criticus, essayist of schrijver te scholen, oog in oog met kunststudenten die daardoor ook zelf gevormd zouden worden. Haal de muur neer tussen doen en denken, lichaam en geest. Creëer kritische liefde, te beginnen met een goed gezelschap.