.
Zoek
Eén minuut stilte is een cliché.
Twee minuten stilte een ontwenning.
En drie minuten stilte?
Een revelatie.
Voor wie die openbaring niet aankan, is er nog altijd ons
themadossier. Vijftig pagina’s, honderdvijftig minuten,
tweeënhalf uur over iets ongehoords in de volheid van
onze levens: de stilte.
Afrikaanse kunst kan de kunst van de eenentwintigste eeuw worden. Dat gelooft Achille Mbembe, auteur van onder meer Critique de la raison Nègre (2013) en hoogleraar aan de universiteit van Johannesburg. In zijn pleidooi voor een nieuw denken over en vanuit Afrika spelen kunstenaars een prominente rol. ‘De kracht van kunst om te tonen dat de dingen niet moeten zijn zoals ze zijn, is nog lang niet uitgeput. Of toch niet in Afrika.’
Nostalgici vind je in alle maten en gewichten. De een verpakt zijn dosis jeugdsentiment als guilty pleasure, de andere als troost en houvast. Enkel de zelfverklaarde muziekkenner doopt zijn heimwee om tot de Waarheid. Hij gebruikt de tand des tijds als dooddoener, het heden als een doorslagje van. Gelukkig trekt The War On Drugs deze scheefgetrokken verhouding in Lost In The Dream weer recht. Met hun derde album is het immers heerlijk verdwalen in de tijd.
Muziek kan er nooit genoeg zijn, zou je denken. Maar als te veel klassieke orkesten samen volume ontwikkelen op te weinig plek, klinkt dat dan nog wel als muziek? In het Vlaamse en Brusselse orkestenlandschap pleiten steeds meer stemmen voor een paar rigoureuze ingrepen. Waar zit de knoop? En wie durft hem door te hakken?
Congo mag dan wel al een halve eeuw onafhankelijk zijn, in België blijft onze koloniale geschiedenis in steen gebeiteld staan in ruiterstandbeelden en gedenkmonumenten. Wat moeten we met al dat publieke koloniale erfgoed aan? Tal van kunstenaars trachten deze historische relicten al jaren uit het straatbeeld te weren, maar tevergeefs. Terwijl Congo zijn openbare symbolen doorlopend bevraagt en vernieuwt, lijkt in België de tijd stil te staan.
Heeft het eeuwige relativisme zijn beste tijd gehad? In het Vlaamse theater is er alvast iets aan het verschuiven: weg van afstandelijke ironie, richting persoonlijk engagement. Vooral jonge makers kijken met een open blik opnieuw de wereld in, op zoek naar een sprankeltje betekenis. Waarin ligt het verschil met de twee generaties voor hen?
Als de verkiezingsstrijd één inzicht bijbracht, dan wel dat het kunstenveld last heeft met zijn stem. Die wordt te weinig gehoord door de politiek, zo klonk het vaak. Hebben alle cultuurdebatten en publiekscampagnes voor kunst daar iets aan verholpen? Het probleem ligt twee keer dieper, leerde het laatste 4x4-debat van CAMPO en rekto:verso. De stem van de sector is lang niet altijd die van de individuele kunstenaar, én ze klinkt te vaak alleen voor eigen winkel.
De vraag of literatuur eigentijds moet zijn, is zelf van alle tijden. Maar kan je als schrijver wel ontsnappen aan de tijd waarin je leeft, zelfs als je dat zou willen? Literatuurhuis Passa Porta bracht tijdens een seminarie in het voorjaar zeven auteurs samen om over de relatie tussen literatuur en actualiteit te reflecteren. Voor de jonge Macedonische schrijver Goce Smilevski was er geen ontsnappen aan. Hoe kan je van deze tijd zijn zonder erdoor besmet te worden?
Er lijkt geen einde te komen aan grote Europese musea die een filiaal neerplanten in sociaal-economisch verkommerde gebieden. Toen in december 2012 het Louvre-Lens de deuren opende, haalden politici uit het Noord-Franse mijnbekken opgelucht adem. Na hevig lobbywerk en 150 miljoen aan investeringen was het museum een feit. De pendant van het Parijse Louvre moet de motor worden voor de heropleving van een streek die zware economische klappen heeft gekregen.
Arjen Mulder verloor zijn vader, maar kreeg zelf een zoon. Dan wordt het menens voor een mens. In Wat is leven? zoekt de auteur van De vrouw voor wie Cesare Pavese zelfmoord pleegde (2005) en uitgever van Interact or Die! (2007) naar een antwoord op de vraag waarvoor hij ooit biologie ging studeren. Het resultaat is een wondere mengvorm van essayistiek en autobiografie. ‘Het leven op aarde is het middel dat de kosmos heeft gevonden om zich van zichzelf bewust te worden. Dat gebeurt in ons.’
Weinigen hebben het paradoxale wezen van de stilte zo hard doorleefd als kunstenaars. Stilte is het voorgeborchte van hun spreken, of de oase waar dat spreken uiteindelijk in eindigt. Wat hebben ze over die ervaringen nagelaten dat ons kan helpen om de stilte beter te vatten? Een verkenningsvlucht.
In het Palazzo Grassi in Venetië is het momenteel drummen voor Oil workers (from the Shell company of Nigeria) returning home from work, caught in torrential rain (2013). Dit recente videowerk is vintage David Claerbout. Traag ontvouwt zich een vernuftig geënsceneerd en verstild tableau. De titel lijkt niet toevallig te refereren aan de filmpjes van de Lumièrebroers. ‘Met de komst van de geluidsfilm ging alles om zeep.’
Vijfendertig jaar geleden stelde Sony zijn eerste Walkman voor, een blauw- en zilverkleurig kleinood waarmee je overal naar muziek kon luisteren. Muziek drong zo steeds verder in het openbare leven door. Maar hoe verder het infiltreerde, hoe meer het moest wedijveren met de ruis van de dag. Ondertussen lijkt de strijd beslecht: vandaag dienen oortjes om de buitenwereld met muziek terug stil te maken.