Nr. 70 februari - maart 2016

Over het schijnbaar evidente woordje ‘populair’ bestaan tonnen misverstanden. Vaak wordt ‘populair’ verward met ‘populisme’, en nog vaker met begrippen als ‘massacultuur’ of ‘volkscultuur’. Tegendraadsheid, humor, zelfrelativering: dat zijn de basisingrediënten van populaire cultuurvormen. En daar hebben we er – helaas – veel te weinig van, ook al menen cultuurpessimisten dat ons Avondland nu al ten onder gaat aan een overdaad aan populaire cultuur. Zij vergissen zich van vijand.

Kermissen met reuzen, renners, orgels, draaimolens, stoeten en zo veel meer: wat moeten we ermee? Ze zijn bedoeld om mensen op straat (samen) te brengen, wars van elke sociale, etnische of culturele achtergrond. Alleen kijken wij met ons hoger diploma er zo graag op neer. Waarom? Het enige antwoord is een oprechte duik, twee weken lang in het zomerse kermisgewoel van Geraardsbergen. Een reportage als dagboek.

Geen fenomeen dat meer over populariteit leert dan koers, zeker gezien zijn grote populatie antihelden. Neem de eeuwige aanvaller Thomas Wegmüller: hoe meer koersen hij verloor, hoe populairder hij werd. Is winnen dan toch niet het enige wat telt? De brede uitstraling van de antiheld leert ons veel over sport, maar nog meer over onszelf.

‘Iedereen klassiek!’ Het laat zich makkelijker scanderen dan in de praktijk brengen. Klassieke muziek krijgt vaak het verwijt de kunst van een elite te zijn. Of moeten we juist spreken van een bedreigde minderheid? Hoe dan ook wordt tegenwoordig geld noch moeite gespaard om deze hoge kunst aan de gewone man te brengen. Waar ligt de grens tussen noodzakelijke transformatie en platte zelfontkenning? Wat is de kunst van populariseren? Een gesprek met vier professionele ambassadeurs van klassieke muziek.

Voor een sociaalpolitieke kijk op het populaire moet je bij Owen Jones zijn. Amper 31 is die Britse ‘socialist van de vierde generatie’, maar hij heeft al twee bestsellers op zijn naam: één over de arbeidersklasse en één over het establishment. Zijn visie op ‘het volk’, vanouds de wieg van het populaire, staat niet los van hoe de hogere machten dat volk klein houden. Ergens tussen die twee polen dicht Jones populaire cultuur veel power toe. ‘Politiek theater kan soms vreselijk zijn, maar comedy juist heel machtig.’

In de twintigste eeuw werd populaire cultuur vaak afgedaan als puur commercieel en inhoudsloos. De liefhebber van strips en tv-series werd een fan genoemd die zich passief overgaf aan minderwaardige massamedia. Sinds de opkomst van internetfora en fanfictie wist die fan zich echter te ontvoogden via een actieve participatie in transmediale verhaalwerelden. De fans van gisteren zouden weleens de makers van morgen kunnen worden.

Met Bevergem zond de VRT voor het eerst een eigen serie uit die resoluut voor het dialect als voertaal koos. En dan nog zonder ondertiteling … Dat de openbare omroep daarmee stiekem zondigde tegen zijn eigen Taalcharter, zegt iets over de schuivende verhouding tussen taal en populaire cultuur. Is streektaal de oorzaak of het wezenskenmerk van de populariteit van zoveel Vlaamse beeldfictie? Eén ding is zeker: het succes van Bevergem bewijst dat Vlaanderen eigenlijk niet bestaat, tenzij als een verzameling taalstammen.