Nr. 67 juni - juli 2015

Dit nummer doet een poging om onszelf opnieuw te inspireren. Verzet waartoe? Verzet waartegen of waarvoor? En vooral: hoe? Kunnen de kunsten het klassieke verzet verzetten? Elk artikel onderzoekt een andere vorm van mogelijk verweer.

Anders gaan leven? De Amerikaanse kunstenares Andrea Zittel deed het gewoon. In haar atelier in de woestijn onderzoekt ze alternatieve vormen van wonen en samenleven. In negatieve vormen van verzet gelooft ze niet, wel in openheid en discussie, met co-creatie als rode draad door haar werk. Deze zomer is haar recente oeuvre te zien in de openluchtexpositie The Flat Field Works in het Middelheimmuseum in Antwerpen.

De epische films van de Portugese cineast Pedro Costa vragen om geduldig peuzelwerk. Het zijn pijnlijke wandelingen door de restanten van een mensenleven, een politieke revolutie en een zieltogende beschaving met gedichten, schilderijen en gezangen als zalvende reisgezellen. In zijn verzet tegen een snelle en licht verteerbare cinema wijst Costa de weg naar een mooiere en betere toekomst, voor de jonge filmmaker en de ontredderde mens.

Het wordt steeds moeilijker om de hedendaagse klassieke muziek te verwijten dat ze zich in een ivoren toren verschanst. Neem nu Stefan Prins en Johannes Kreidler, twee jonge componisten die protest aantekenen. Voorbij het loutere klankexperiment richten ze hun blik opnieuw op de wereld. In Darmstadt – de hoogste ivoren toren van het Europese hedendaagse muzieklandschap – spreekt men zelfs al van een ‘Gehalt-esthetische wending’. Muziek met inhoud! Zou het dan echt zo simpel zijn? Een nee tegen nee-muziek is daarom nog geen ja.

In Bertolt Brechts beroemde gedicht ‘An die Nachgeborenen’ (1934-1938) klinkt het zo: ‘Wat zijn het toch voor tijden, waarin een gesprek over bomen haast een vergrijp is, omdat het een zwijgen over zo veel onmenselijke daden insluit!’ De tijden waarover hij schrijft, noemt Brecht ‘donker’, een karakterisering die Hannah Arendt dertig jaar later zal overnemen in de titel van haar essaybundel Men in Dark Times (1968).

Op een systeemswitch in de Vlaamse stadstheaters is het vooralsnog wachten. Terwijl in Nederland bij vele grote gezelschappen een nieuwe generatie aan het roer komt, ziet NTGent op 1 juli de negenenzestigjarige Johan Simons terug binnenzeilen, en koos het KVS-bestuur niet voor de verwachte jonge opvolger Thomas Bellinck, wel voor middenmoter Michael De Cock. Waarom wil het maar niet lukken tussen jong en groot? Het probleem ligt niet bij de leeftijd van de artistiek leiders, wel bij de geblokkeerde verjonging van het model.