Nr. 46 maart - april 2011

Dossier: Gemeenschap

Wat delen wij eigenlijk? Is gemeenschap een nostalgisch idee uit een vorige eeuw, verbrand door totalitaire regimes? Of moeten we dat idee terug opvissen, als bindsaus tegen alle individualisme en consumentisme? Kunst en cultuur leverden van die saus vanouds de basisingrediënten, maar wat moeten of vermogen ze vandaag nog? Eén zaak is zeker: kunstenaars zoeken minstens voor zichzelf naar nieuwe vormen van gemeenschap.

 

Redactioneel: Jij ook

We moeten onze gemeenschap herdenken.

Gemeenschap? De onze? Waren wij niet blij dat we dat opgeblazen woord in de twintigste eeuw hadden achtergelaten? Samen met de totalitaire massa-ideologieën die zich erop beroepen hebben: fascisme,  nationaalsocialisme, communisme vooral.

De gemiste gemeenschap

Het theater dat op nieuwe manieren naar gemeenschap zoekt: het is als een hond die achter zijn staart aan gaat. Want wat met onze opperste gemeenschapskunst, als die gemeenschap zelf al lang is opgelost? Voorlopig komen makers niet verder dan stapjes uit de schouwburg, naar de stad en de mensen. Ligt de toekomst niet elders?

 

Griezelige gedachte

Gemeenschap. Probeer dat woord maar eens van inhoud te voorzien. Het is een wat schunnig woord, dat iets of niets maskeert als een attribuut van een stripteaseuse. Soms transformeert het moeiteloos in een vraag aan kunstinstellingen. Enkele jaren geleden stelde de overheid nadrukkelijk voor aan het kunstenlandschap om het woord ‘gemeenschap’ met ‘nut’ te verbinden. Wat wordt er met al dat geld gedaan dat die kunstinstellingen jaarlijks binnenrijven? Hoe zit dat met dat publieksbereik? Sommige tenoren uit de kunst- en theaterwereld waren verbolgen.

 

Gemeenschap met de dingen

Er bestaan woorden die meer verduisteren dan ze aan het licht brengen, averechtse woorden die het van stilte moeten hebben. Zolang niemand ze uitspreekt of neerschrijft, doen ze hun weldadige werk, als zaden die goed gedijen in vochtige, donkere aarde maar die bovengronds verdrogen en verschrompelen. ‘God’ is zo’n woord. Dat wisten de joden, die ervoor kozen om dat woord niet te gebruiken. En als men het toch deed, zeven keer de mond te spoelen.

'Music For Life' en het dilemma van de gevangene

Wat wil ‘gemeenschap’ nog zeggen in onze geïndividualiseerde maatschappij waarin iedereen – individu, regio of natie – eieren voor zijn geld denkt te kiezen? We lijken te leven in een permanente patstelling waarin elke betrokken partij er slechter bij vaart dan voorheen. Misschien moeten we, om opnieuw van een gemeenschap te kunnen spreken, met zijn allen terug naar de potlatch, naar het geven zonder te krijgen. Het media-event Music for Life zou wel eens, doorheen alle gekkigheid, een opening kunnen zijn. Een denkoefening in zes etappes.

 

Een klein wereldje. Architectuur en gemeenschap

De hedendaagse architectuur lijkt minder dan ooit begaan met gemeenschapsvorming, net omdat ze voluit blijft geloven in wereldwijde gemeenschappelijkheid. Een paradox? Niet op de voorbije architectuurbiënnale in Venetië, People meet in architecture.

 

Een bemoedigend soort wanhoop

Zonder veel ruchtbaarheid is Dea Loher, de schrijfster van Dieven (KVS en ro theater), uitgegroeid tot een van de sterkhouders van het Duitse toneel. Als geen ander weet ze in haar grootstadstukken figuren van allerlei slag te doen spreken als met één stem, in lichaam en geest getekend door een harde prestatiemaatschappij. Die indirecte weg is misschien wel de meest tastbare vorm om de samenleving op toneel te brengen.

 

Hiphop en gemeenschap: back to the Bronx

In de jaren 1970 ontstond vanuit gemarginaliseerde gemeenschappen in New York een nieuwe urban culture, die zich viraal verspreidde over de rest van de wereld: hiphop. De emancipatorische kunstvorm uit de getto's werd – niet toevallig – al gauw overschaduwd door zijn commerciële variant. Maar buiten de spotlights opereert nog steeds een andere hiphop community, zowel lokaal als globaal. Hoe leeft die cultuur vandaag in de Bronx?

 

De Google-generatie

Weinig nieuwe verschijnselen bepalen ons denken over gemeenschap zo sterk als het internet. Nu online communities de klassieke eigendomsmodellen doen wankelen, zijn begrippen als privébezit en gemeengoed radicaal veranderd. Dat zorgt voor heel wat discussie, van milde wrevel tot bikkelharde rechtszaken. Alsof de ontwikkelingen van het interactieve web nog terug te draaien vallen.

 

Cultuurcentra & gemeenschapsvorming

Gemeenschapsvorming is een taak. Toch voor de cultuurcentra, bij wet verplicht. Begin er maar aan: met kunst je lokale omgeving verbinden. Wat doen de centra met zo’n oud ideaal in een nieuwe eeuw? Hoe kan cultuur de gemeenschap maken?

 

Signalement: Commonwealth

Met Commonwealth schreven Michael Hardt en Antonio Negri het laatste luik van hun trilogie over globalisering en het mondiale verzet tegen de imperiale macht. Na het theoretisch sterk onderbouwde Empire (2000) en het meer toegankelijke Multitude (2004) verbinden de auteurs in dit deel een hele reeks thema’s uit vroeger werk met een nieuwe rode draad: de notie van ‘the commons’.

Signalement: Nieuwe gemeenschappen in de kunsten

Er is de laatste vijf jaar veel te doen rond diverse vormen van samenwerking in de kunsten: van de ‘collaborative turn’ die curator Maria Lind in 2007 observeerde, tot het laatste nummer van kunsttijdschrift Artforum, dat de macht en onmacht van artistieke samenwerking en collectieven belicht. Wat dat nummer niet doet, gebeurt wel in het boek New Communities: het biedt een beter inzicht in de precieze impact en motivaties van ‘collectieve kunst’ in haar interactie met de publieke ruimte.

 

It's all in the family: over poëzie en compagnie

De Vlaamse poëzie lééft, anno 2011. Op allerlei platformen roeren zich bijzonder levendige jonge dichters. Een actieve en productieve generatie geeft het jonge Vlaamse poëzielandschap kleur.  Helaas resoneert die nieuwe energie nauwelijks buiten de kleine dichtersgemeenschap zelf. Voor de goegemeente is de poëziewereld een niche. Dat heeft gedeeltelijk te maken met de verminderde aandacht voor poëzie in onze mediagestuurde samenleving. Maar de jonge dichtersgarde die vandaag voor bloei zorgt, lijkt die subculturele positie ook niet problematisch te vinden. Wat daarbij verloren gaat, is een discussie over het belang van poëzie voor iedereen – dus ook buiten de eigen niche. rekto:verso nam poolshoogte en peilde naar reacties.

 

Schrijvers, critici, verenigt u!

Requiem voor de jukebox

'Laat Allah er maar buiten': Migrantenfilm wordt volwassen met 'Die Fremde'

Meer dan een geschiedenisles

Signalement: Shakespeare en het absolute

Signalement: De ja-sprong

Signalement: De uppercut van BAVO

Het spoorloze

Rundskop: noir en western op zijn Vlaams

Handvest voor duurzaamheid