Een kaart om op te verdwalen

In Brussel lijken alle subculturen en nieuwe genres de kop op te steken vóór ze elders in het land nog maar bedacht worden. Hoe je weg vinden in dit kluwen? Dat is juist de charme van Brussel: haar essentie laat zich niet in kaart brengen, laat staan promoten. Deze anonieme map wil alleen maar een glimp laten zien van die grote wilskracht en noodzaak die de grootstedelijke motor van onderuit doet draaien. Lees ze als een uitnodiging.

Het is dus niet de bedoeling om stil te staan bij de Brusselse ‘underground’ om de grenzen van de mainstream zichtbaar te maken. Nog minder om in te spelen op de hedendaagse trend om alles wat cultureel beweegt, in kaart te brengen of te ‘mappen’. Aan die drang om continu onontgonnen talent te ‘ontdekken’ en vervolgens toe te eigenen, geven we liever niet toe. Grootstedelijke dynamieken voelen niet de nood om verder geclassificeerd, opgedeeld of beheerst te worden.

Het enige wat deze anonieme kaart beoogt, is zich een toevallige weg te zoeken door de slecht verlichte zijwegen van onze hoofdstad

Het enige wat deze anonieme kaart beoogt, is zich een toevallige weg te zoeken door de slecht verlichte zijwegen van onze hoofdstad, naar wat zich vaak aan ons gezichtsveld onttrekt, omdat het eigenlijk gewoon onder de radar wil blijven, buiten de mazen van het net. Wie weet nodigt ze haar gebruiker uit om zich zonder zorgen over te geven aan een dwaaltocht door de grootstedelijke wispelturigheid. Omdat wat vandaag Brussel is, dat morgen misschien niet meer zal zijn.

1. Artivist Safespace

Of kunst de wereld kan veranderen? Die vraag wordt op deze plek niet eens gesteld, wegens te druk bezig met ze in praktijk te brengen. Vanuit een onuitputtelijke drang naar rechtvaardigheid en gelijkheid komen hier verschillende hippe snuiters samen: niet alleen om muntthee te drinken en zelfgemaakte bio cake te snoepen, maar vooral om de wereld van morgen vandaag al te beleven. De centrale locatie, de openheid en de warmte ervan, maken van deze plek momenteel hét kruispunt van verschillende creatieve netwerken en politieke strijden over de landsgrenzen heen. Naast de Isis bionade vind je hier op het menu: Poetic Pilgrimage, Spirit Child, Akua Naru, Nana Dijo en vele andere. Een steeds hechter wordende community van artivisten, vrijwilligers en ondertussen vaste cafégasten maken van deze hub een van de levendigste en broeierige plekken van Brussel. Het is vooral een ‘safespace’ waar collectieve healing de zorgzame plaats krijgt die het vandaag zo nodig heeft. En dat allemaal van onderuit, zonder curator/programmator die waakt over een of andere veronderstelde ‘kwaliteit’. Wat een verademing!

2. Showcases

Wie door Matonge of over de Chaussée de Haecht wandelt, kan er niet naast kijken: de showcase viert hoogtij. De rechtstreekse connectie met de underground van Parijs werpt duidelijk haar vruchten af. Wanneer artiesten als Algerino & Fababy naar Brussel afzakken om in een van de befaamde Brusselse opnamestudio’s hun laatste sound op te nemen, kunnen ze het voor hun horde fans niet maken om niet hun ding te komen doen in een van de drukbezochte clubs. Showcases zijn clubbing avonden met een live act, weliswaar zonder live band, maar begeleid door een supersonische dj. Wie gaat er nu nog naar een concert, als je ook tot in de vroege uurtjes kan dansen op hedendaagse digitale fusions tussen r&b, trap, electro, kuduro en coupé-décalé? Wat voor de verwende jonge Brusselaars met (Noord-)Afrikaanse roots intussen mainstream is geworden, blijft toch behoorlijk exotisch voor de verdwaalde Dansaert-Vlaming. Opgepast, gesponsord door Louis Vuitton.

3. Islamitisch stadstheater

Een theaterstuk over racisme, geïnspireerd door ‘Strange Fruit’ van Billy Holiday of door Granada toen het nog een kalifaat was? Of toneel over armoede en dakloosheid in Brussel, allemaal vanuit een uitgesproken politiek geëngageerd islamitisch referentiekader? Als je niet in een hokje past, kan je maar beter gewoon je eigen hokje bouwen. Dat is wat hier is gebeurd. Na jarenlang zo goed als alle Brusselse theaterzalen gevuld te hebben op eigen kracht, hebben de uitbaters van deze plek daar nu de brui aan gegeven. Wat ze zelf doen, doen ze beter. Wat hen bindt, is hun drijfveer om tot maatschappelijke verandering te komen. Via crowdfunding werd 700.000 euro verzameld om die droom waar te maken, met een veeg uit de pan voor de politiek correcte gesubsidieerde kunstensector. Voorlopig is dit gebouw van 800 meter in Molenbeek nog enkel gevuld met bakken vol ambitie om samen met de achterban een echt Brussels stadstheater te bouwen, maar de kaarten liggen goed om er binnen afzienbare tijd ook voorstellingen en publiek te ontvangen. Verzekerd van succes, tegen brand en voor het leven …

4. Expat Impro

In dit groot labyrint van een loft is er occasioneel een experimentele intieme muzikale avond. Het zijn besloten samenkomsten van een heel kleine niche gemeenschap van improviserende muzikale artiesten en liefhebbers die samen komen om te luisteren naar bijvoorbeeld die Japanse drummer die al meer dan veertig jaar in het improvisatiemilieu speelt. We hebben het niet over jazz-improvisatie of iets in die richting. Hier viert men het pure ‘in het moment zijn’ van de muziek, zonder grenzen of patronen. Deze micro evenementjes worden georganiseerd door de loft-eigenaar zelf: een Griekse saxofonist die twintig jaar voor de Europese Commissie werkte. Ook zijn gasten zijn een complete mix van Brussels’ verstrengelde diverse kosmopolitische milieus. De crème de la crème van de niche, exclusief bij iemand thuis. Waar je enkel via via of per toeval kan belanden.

5. De Loft

Een toevallige gebeurtenis op de tram inspireerde ooit een van de inwoners van deze loft om een kortfilm te maken. Alleen had hij enkel een kleine camera om zijn waanzinnig idee klaar te spelen. Zo werd een borstelsteel een microfoonarm, een groen geverfd laken een green-screen, een stapel boeken een statief en een karretje uit de supermarkt een trailer. Al doende is de loft uitgegroeid tot een ware filmstudio, waar verschillende jonge makers hun eerste kortfilm hebben gemaakt en diverse jonge acteurs hun eerste casting angstvallig hebben voorbereid. Wellicht is deze vrijplaats niet gekend door Eric Van Looy of Bart De Pauw, maar alle film-Barons van Brussel en omstreken zijn er zeker al gepasseerd. Hier verzamelen zich de laatste cinematografische weetjes uit de hoofdstad, tot wat een kenniscentrum is geworden voor plantrekkers met niet te stoppen, soms zelfs hollywoodiaanse dromen en ambities. Tegelijk zijn zich hier ook heel realistische allianties aan het smeden, tussen deze nieuwe golf van makers en de echte beau monde, wanneer ze doorstoten tot in de nieuwste producties van de KVS of de RTBF-studio’s.

6. Dé Hub

Een plek met veel licht. Een galerij? Een kunstenwerkplaats? Deze locatie is het allebei: een plek met meerdere identiteiten, bewust. De Hub, dat is iets fluïde, iets onvatbaars. Een plek waar een expo overvloeit in een concert van een onbekende Zwitserse punkband, die dan via dit event megahip wordt in zijn thuisland. Waardoor de Hub op zijn beurt de mythe waarmaakt van pionier en übercoole plek. Het Ryanair boomerang effect, zeg maar. Bij uitbreiding is dit ook de uitvalsbasis voor een netwerk van kunstenaars en liefhebbers die ad hoc events organiseren op pop up locaties. Laatste zomerhype: een groeiende groene installatie, een zelfgekweekte-planten-swipe met ‘artist talks in the garden’. Allemaal last minute georganiseerd, via via word je – al dan niet – uitgenodigd.

7. Ka-denze

De motor van dit collectief is een vaste beatmaker en danscrew van hoog niveau, plus de eigen hip hop radioshow LowKey Radio, aired on XLair. De modus: iedereen met een voorliefde voor rap, beatbox en dans is welkom in ‘de Cypher’: een beweeglijke cirkel van like minded people rond hun gedeelde energie, talent en inspiratie. De Cypher is geen wedstrijd, noch een battle! Competitie maakt plaats voor cyclische inspirerende interventies. Spread the love! Een bio bar, een graffiti wall, mood music en een MC host zorgen voor de extra dimensie. Zo breidt de Cypher van het collectief zich – ook op uitdrukkelijke vraag van cultuurhuizen – uit over verschillende locaties. Want waar de Cypher is, is Brussel re-present!

8. Soukous Zondagen

In deze Lounge-bar boven een commerciële nachtclub in de chique Louisa-wijk komen op late zondagavonden de geniale rumba zanger Chabrown Le Maha, de soukous gitarist-componist Rodriguez Vangama en nog andere van Congo’s beste muzikanten jammen. Gewoon voor het plezier, voor een beperkt publiek van vrienden. Ze ontmoeten elkaar hier om te spelen zonder camera’s, show, vast repertoire. Sommigen zijn op tournee, anderen werken aan een nieuw album in Brussel, en nog anderen wonen hier permanent. Zalig om hier te vertoeven in alle anonimiteit, zeggen ze. Als ze in Kinshasa door de broeierige straten flaneren met hun grote zonnebril, worden ze om de haverklap aangesproken. In Brussel is het altijd wat chiller. Paradijselijk voor wie de kans heeft hun jamsessies in Brussel bij te wonen.

9. Une Petite Librairie Associative

Een statig herenhuis in Vorst. De groep vrienden en fervente literatuurliefhebbers die er samen huist, maakte van het gelijkvloers een geëngageerd open literair universum. Op woensdag biedt een beoefende schrijfster haar diensten aan ongeletterden. Stiekem hoopte ze voor hen liefdesbrieven te mogen schrijven, in realiteit komen mensen in armoede raad vragen rond hun paperassen. Ben je op zoek naar een boek over een zeldzaam onderwerp? Iets heel specifieks? La Petite Librairie Associative biedt volledig gratis zijn uitmuntende expertise aan om tweedehands boeken op te zoeken en nieuwe exemplaren te bestellen. Verder stelt dit stekje van gedreven hobbyisten zich ook open voor vergaderingen van burgerinitiatieven en filmvoorstellingen van sociale bewegingen.

10. De hybride kapper

Deze kleine hippe kapperszaak bedient slechts één klant tegelijk, terwijl die er ter plekke ook elke maand van een andere expo kan genieten. Met wat geluk zie je tijdens je knipbeurt zelfs de betreffende kunstenaar live aan het werk. Dat alles continu live gestreamd wordt op het internet, maakt van elk bezoek aan deze kapper een dubbele beleving: tegelijk een intieme date met een hybride praktijk én een virtueel optreden. Tegelijk bijzonder en ordinair. Bij uitbreiding kunnen de klanten ook spin-off events en -publicaties in grotere kunsthuizen en galeries meepikken. Racisten, seksisten of homofobe klanten worden, samen met de hond, liever buiten de deur gelaten.

11. Sisterhood

Een hecht zwervend Brussels dichterscollectief zonder vaste stek, gedreven door een onverstoorbaar duo dat organisch voortbeweegt, geactiveerd door een bijzonder pikant gembersapje. Of het nu in een klein keldercafeetje of in een prestigieuze zaal is, onder hun mooie tweetjes slagen beide trekkers er telkens in om verschillende poëtische buitenbeentjes een thuis te bieden. De trans-Atlantische connectie met de underground van New York en Londen wordt drukker en drukker met elk event. Geïnspireerd door het werk van Audre Lord, rijmen hun interventies altijd op passie, oprechtheid, strijdlust en diepgaande intersectionaliteit. De radicaal persoonlijke band tussen de artiesten en hun gedeelde strijd brengt memorabele en authentieke avonden voort. Live raakt de sisterhood van dichteres Aja Monet, de Londense hip hop hijabi’s, Darkmatter of kunstwetenschapper Grada Kilomba élke aanwezige. Enkel dekolonisatie is nog een uitweg. Iedereen is welkom op hun dichterlijke prauw, kabbelend op de internationale stromen van de hoofdstad, niet echt wetend waar naartoe, maar niettemin scherp bewust van waaruit ze vertrekken.

12. O’ Saudade

Dit Braziliaanse collectief uit de Nord-Este regio kleurt Brussel met een heel breed spectrum. Gedreven door de kritische pedagogie van Paulo Freire en het theater van de onderdrukten van Augusto Boal, ondersteunen ze op weldoordachte wijze hun diaspora en aanverwanten in het organiseren van literaire avonden, jazz-samba jamsessies, taallessen of ecologische veranderingsprocessen in de stad. Ze zijn gedreven in het maken van prachtige, eerlijke en duurzame juweeltjes met gedroogde vruchten uit de jungle. Bij het grotere publiek is het collectief dan weer vooral geliefd door haar Forro-feesten. Forro is een Braziliaanse variant op de polka. Commotie gegarandeerd! Ideaal om met de hele familie te dansen op zondagnamiddag! Een caipirinha in de hand of niet, iedereen springt op de hedendaagse ritmes van de Zabumba en omhelst elkaar op de variaties van de accordeon. O’ Saudade!

13. Dans Space

Dit pure ‘artist led’ circus wordt geleid door de clowns, met een focus op live performance en dans. Snuif de DIY-sfeer op van een volledig coöperatieve plek: de ruimte is er om door iedereen gebruikt te worden, als mede-eigenaar. Je kan er in residentie gaan, een presentatie geven, experimentele danslessen aanbieden. Ondersteuning is er niet, een vrijhaven is het wel. Dansers verbonden aan huizen zoals Ultima Vez circuleren er graag. Interessant is het brede artistieke kader: van sjamanistische rituelen en minimalistische dans, tot de allereerste performance van een opgepikte autodidact.

14. BXBreakers

Je ziet ze overal in Brussel: de urban freestylers die breakdance oefenen op publieke plekken zoals een trein of metrostation. Ja, ze zijn vrij zichtbaar: ze oefenen voor het blote oog van passanten. Wat die voorbijgangers echter niet weten, is dat zij ons land vertegenwoordigen tijdens gerenommeerde internationale competities. Wat deze jongeren intussen al bereikt hebben? Los van hun vele internationale ‘battle’ prijzen – lees: faam in the scène en hier en daar wat cash – is vooral de ster van freestyle foot fanaten snel aan het rijzen. Wist je bijvoorbeeld dat de nieuwste übercoole ‘moves’ uit de spelletjes van de FIFA Soccer Playstation voorgespeeld en opgenomen worden door dié gasten van het Noordstation? Dat is pas next level!

Greet Simons is stafmedewerker bij VK Art in Molenbeek. Zij schreef mee aan het boek In Nesten – over talentontwikkeling en interculturaliteit in de podiumkunsten. In het nachtleven is zij beter bekend als DJ FTOCH.