Nr. 33 januari - februari 2009

Redactioneel: Maak het zelf waar

Welkom in 2009, dat we later zullen herinneren als het jaar waarin kunst en cultuur in de media voorgoed gereduceerd werden tot de media zelf, rekto:verso de Cultuurprijs voor de Vrijwilliger won, Jurgen Verstrepen van LDD zich kroonde tot de nieuwe cultuurminister, en diens voorganger (tegen het advies van de beoordelingscommissie theater in) voor het eerst flink wat subsidies toekende aan een podiumorganisatie die nog niets bewezen had. Welkom in 2009, het jaar van de recessie!

 

'Waltz with Bashir'

Laurent Cantet zal met Entre les murs geboekstaafd staan als winnaar van de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes, maar de film die het meeste ophef maakte, komt uit een heel andere hoek. Met de geanimeerde documentaire Waltz with Bashir geeft de Israëlische regisseur Ari Folman zijn persoonlijke blauwdruk van de genocide in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila.

Interageren om te overleven

Ergens in de jaren 1990 is voor de kunsten voorzichtig de 21e eeuw begonnen. Nu zitten we er middenin, met een rijkdom aan culturen die middels een paar 'clicks' binnen handbereik zijn, en continu aangesloten op een netwerk van interactieve media waarin iedereen zijn eigen maaksels kan publiceren en delen. Interactie wint zo niet alleen dagelijks aan belang, er is ook steeds meer interactieve kunst. De Nederlandse mediatheoreticus Arjen Mulder heeft de afgelopen vijftien jaar verscheidene vaak zeer originele essays geschreven over interactie en interactieve kunst, waarin opmerkelijk genoeg vaak een grote rol is weggelegd voor de biologie - Mulder is bioloog van opleiding.

 

Een filosoof in de muziek

Een krakend geluid. Je hoort het krassen van een naald op een versleten grammofoonplaat. Je denkt eerst aan knappend vuur, dan aan golven, aan het zachte klotsen van het water boven je hoofd als je voor even kopje-onder gaat. Het gekraak vermengt zich met een diepe, donkere toon. Dreinend en dreigend. Vanuit de verte klinken violen. De melodie die ze spelen komt almaar dichterbij. Sommige geluiden naderen, andere worden zwakker. Je weet niet zeker of wat je hoort er daadwerkelijk is. De ongrijpbaarheid van de klanken wekt een luciditeit op die te vergelijken is met een koortsdroom. Met het moment vlak voor je in slaap valt, waarop je je realiseert dat je bijna slaapt en dus nog wakker moet zijn.

 

Naar een Vlaamse minderheidsliteratuur?

Misschien is het een bewijs van integratie, maar een literatuur van allochtonen of 'nieuwe Belgen' komt in Vlaanderen maar moeilijk van de grond. De reden daarvoor is voor een deel ongetwijfeld een individueel gebrek aan talent, maar er schort ook wat aan hoe die literatuur door ons allemaal (de overheid, het leespubliek, de literaire kritiek en de schrijvers zelf) gebruikelijk wordt benaderd.

Kunstschennende heeren

Waarom kunst over kunst? Voor wie het Vlaamse theater een beetje volgt, dringt zich tegenwoordig geen fundamentelere vraag op. Eén op drie voorstellingen gaat over kunstenaars, over creëren of acteren en de twijfel die daar blijkbaar bij komt kijken. Theater in tijden van subsidiedossiers? De verplichte beleidsmatige zelfbevraging die ook het podium besmet? Er is meer aan de hand, toont de spijtige mislukking die Kunstminnende heeren bij het Toneelhuis is geworden.

 

Zo licht als een veertje

Op 4 november concerteerde de 67-jarige pianist Chick Corea samen met John McLaughlin in de Elisabethzaal in Antwerpen. Geruggensteund door een uitgelezen band brachten ze fusion, impressionistische klavierstukken en stevige jazz. Corea's muziek en sprankelende geest zijn blijkbaar nog altijd springlevend, en nu en dan wekte zijn concert herinneringen aan twee memorabele opnames uit de jaren 1970. Ook toen al werd de speelse lichtvoetigheid van deze muzikant door sommigen geroemd en door anderen niet altijd naar waarde geschat. Maar is er iets mis met toegankelijke jazz?

 

Markiezin zkt. kunst

In het kasteel van Gaasbeek was een vergeten markiezin de kapstok waaraan een tentoonstelling van hedendaagse kitschkunst werd opgehangen. Of was het omgekeerd? Hoe dan ook: kitsch is helemaal terug, van Jeff Koons in Versailles tot een trits kleinere goden in de Brusselse rand.

 

Bulders Briest

Beste Patrick Riguelle,

Aan u valt werkelijk niet te ontkomen. Al minstens honderd jaar bent u de frontman van een combo dat De Laatste Show van deuntjes, tunes en ander geriedel voorziet. In een vlaag van magnifieke genialiteit heeft dat combo zichzelf De Laatste Show Band gedoopt. Voorwaar een visionaire naam is dat, let op mijn woorden.

 

Decolonizing architecture

In november en december was in Brussel de tentoonstelling Decolonizing Architecture te zien, het resultaat van een samenwerkingsverband van de in Bethlehem en Londen gebaseerde architecten Sandi Hilal, Alessandro Petti en Eyal Weizman. De tentoonstelling experimenteert met het ontwerpen van mogelijke architecturale interventies om de Israëlische bezettingsarchitectuur in de Palestijnse gebieden te beëindigen. Dit leidt tot verfrissende inzichten, maar roept ook vragen op.

 

Joods Babylon in Tel Aviv

Het hoofd van Theodor Herzl in zwarte graffiti. Op de muren van de hele stad, op elektriciteitskabines, kiosken en straatstenen. Onder zijn lange baard de belangrijkste woorden uit Alt-Neuland, zijn Joods-utopische roman uit 1902: 'als je het echt wil, is het geen sprookje meer'. Tel Aviv, waar witte Bauhaus-villa's het waargemaakte sprookje belichamen, is de realisatie van die Joods-Europese utopie, de enige plek waar 'Zion' in haar oorspronkelijke betekenis zichtbaar is, als de nieuwe, moderne aanvang van het Bijbelse Land van Israël. Voor cynici is Bauhaus ondertussen een herinnering aan de blinde naïviteit van de Joodse pioniers. Maar de stijl overleefde, net als de droom.

 

Een ongetemd artistiek libido

Honderd jaar geleden, op 20 februari 1909, publiceerde Filippo Tommaso Marinetti in de Franse krant Le Figaro zijn virulente futuristische manifest dat een haast onstuitbare stroom van gelijkaardige geschriften heeft geïnspireerd. Het manifest was, volgens sommigen, de geboorteakte van de 'moderne kunst'. Toch bleven die ferm geformuleerde revolutionaire intenties na de Tweede Wereldoorlog lange tijd onderkend. Marinetti was verdacht, omdat hij dweepte met het gedachtegoed van Mussolini; de futuristen lieten zich leiden door een fascino del fascismo, 'een bekoring van het fascisme'. Die fascinatie blijkt evenwel aanzienlijk gecompliceerder dan algemeen wordt aangenomen. In het Parijse Centre Pompidou krijgt de beweging nu een mild eerherstel, op de expositie Le futurisme à Paris, une avant-garde explosive. Zonder exuberantie, maar ook zonder het chauvinisme dat lange tijd een meer afgewogen inschatting van haar historische rol belette.

De poëzie van Bart Meuleman

omdat ik niet van mensen hield, van het gif van hun aanblik,

van de wildgroei van hun voelen, het afzicht van hun denken,

van hun zwijgen de kanker, hun spreken

de doodsdrift,

zocht ik steun bij de wreedheid van dieren.

ik hou van grazen en van aanvallen.

gras is mooi, bloed ook.

nergens vind je zulke prachtige strepen.

omdat ik ziek werd van mensen, van de aarzeling in hun daden,

de kern van alle denken,

zag ik films in een donkere kamer over de savanne, volume op nul.

geleidelijk deden mijn hersens hun zin.

mijn beterschap was niet van deze wereld.

 

We love Bxl

In april 2008 maakte de reisvergelijkingssite Tripadvisor de resultaten bekend van een enquête die peilde naar de toeristische appreciatie van de belangrijkste Europese steden. Onze hoofdstad kwam toen uit de bus als de saaiste stad van het oude continent, wat heel wat verontwaardiging uitlokte onder Brusselaars.

 

Yes we care!

De eer van de natie?