Nr. 30 juli - augustus 2008

Ten zuiden van de rivier is een roman van Blake Morrison over het Groot-Brittanië van Tony Blair, het Londen van schrijvers, reclamejongens en journalisten, en over de vos in u en mij. Het boek zat in de selectie van de Literaire Lente, een initiatief van Boek.be, dat deze roman misschien beter als herfstpromotie had aangeboden, want fleurig kun je Morrisons schets van de Britse samenleving en het politieke systeem van dat land bepaald niet noemen. In plaats daarvan is Ten zuiden van de rivier wel een uiterst genietbare en zeer relevante roman, omdat Morrison er gelijktijdig in slaagt om een geloofwaardige microkosmos voor zijn personages neer te zetten én een panoramisch beeld te schetsen van een almaar kleiner wordend Groot-Brittannië, dat vergeven is van beesten.

Telkens als er een nieuwe film van David Cronenberg op komst is, maakt enig ongeduld zich meester van de critici die al jarenlang verwoede pogingen ondernemen om de cineast in de juiste categorie onder te brengen. In de jaren zeventig bracht Cronenberg een omwenteling teweeg in het horrorgenre met films als Shivers, Rabid en The Brood. Enkele jaren later waagde hij zich aan sciencefiction met Scanners, The Dead Zone en Videodrome en behaalde hij zijn eerste kaskraker met The Fly. Zijn daaropvolgende films - Crash, eXistenZ, Naked Lunch, Spider - waren almaar moeilijker te classificeren en werden gemakshalve 'auteursfilms' genoemd, met allerlei onduidelijkheden en negatieve connotaties tot gevolg.

Het moet zowat het mooiste zijn dat je te zien kunt krijgen als het gaat om Amerikaanse muziek uit de twintigste eeuw: Johnny Cash en Louis Armstrong die in 1970 samen 'Blue Yodel #9' spelen, een nummer van Jimmie Rodgers, 'the father of country music'. Armstrong is op dat moment al zeventig jaar oud en zal tien maanden later sterven. Zijn dokters hadden hem geadviseerd geen trompet meer te spelen, maar zoiets vraag je uiteraard niet van een muzikant. Het allermooiste zijn echter de momenten waarop Armstrong de trompet even stilhoudt en Cash volgt wanneer die Rodgers' karakteristieke jodel inzet. Wat hij dan doet kun je misschien bezwaarlijk zingen noemen, maar het is wel van de meest zuivere en ontroerende muzikaliteit.

Paul Thomas Andersons There Will Be Blood (2007) is een macht die over je heen gaat. Met adembenemende vaart raast de film door het levensverhaal van Daniel Plainview (Daniel Day-Lewis), een oliebaron die zijn ziel verkoopt voor olie. Op zijn weg naar de verdoemenis kruist hij echter het pad van Eli Sunday (Paul Dano), een prairieprediker die even intens van God houdt als Plainview van zijn dollars. Zo stelt Anderson de twee Amerikaanse grootmachten van vandaag tegenover elkaar: God en Kapitaal. De tweestrijd die zich vervolgens ontwikkelt, is een Great American Novel waardig (is met name gebaseerd op een roman van Upton Sinclair) en loopt over van Bijbelse thema's. Amerika mag zich dan al graag een 'Natie Onder God' wanen, Anderson haalt dit zelfbeeld genadeloos onderuit en slaat het 'with great vengeance and furious anger' aan diggelen.

In maart stond het Gentse kunstencentrum Vooruit te koop gedurende hun festival The Game Is Up! Art for Sale. Qua marktwaarde klonk dat in elk geval veelbelovend want het kunstencentrum had nog maar net de Vlaamse cultuurprijs 2007 gewonnen. De anekdote doet overigens de ronde dat er op een rustig moment tijdens deze drukke tiendaagse twee Pakistani het café binnenwandelden om als ernstige kandidaat-kopers over de vraagprijs te onderhandelen. Welke intenties zij met deze kunsttempel hadden (moskee, mega nachtwinkel of Oosterse lusttuin?) is niet bekend. Wat we intussen wel weten is dat de werkelijkheid met dit absurde voorval de verbeelding eens niet overtrof. Met Art for Sale had Vooruit namelijk een grandioos gamma aan kunstenaars in aanbieding - veelal gratis of met korting - die de vrije markt en onze consumptiezucht als onderwerp namen voor een artistiek experiment.

't Arsenaal bracht De collega's terug op de planken en maakte daarmee de cirkel rond. De collega's was ooit een toneelstuk van het Mechels Miniatuur Theater, de voorvader van 't Arsenaal. Het is lang geleden, in 1976 met name, het jaar met die fameuze hete zomer, en op een van die zomerdagen speelt het stuk zich af - de hitte die iedereen teistert staat symbool voor de verhitte gemoederen op het bureau. De scenarist Jan Matterne had met het idee voor een kantoorserie bij de BRT aangeklopt, maar de omroep kreeg pas interesse toen de toneelversie liep als een trein. De televisiereeks kwam er alsnog, liep vanaf 1978 drie seizoenen lang en werd een fameus succes. De BRT zat toen nog stevig in het zadel als monopolist en uitzendingen van De collega's haalden tot twee miljoen kijkers.