Sinds we het kind zijn gaan bekijken als een aparte vorm van mens, bestaat er zoiets als kindcultuur: een specifiek aanbod voor en met jonge snaken. Zoom je daarop in, dan lees je niet alleen de grote wereld van vandaag in het klein, maar zelfs de toekomst. Waar moet het heen met ons nageslacht? Een dossier vol kindbeelden en cultuur voor kids, door en voor volwassenen die ze uitknijpen.
‘In Artis ken ik ’n oppasser die met de tijgers weet om te gaan. Een ander is geschikt voor de vogels. Ook de kunstmatige vischteelt heeft z’n specialiteiten. Maar kinderen houdt ieder.’ Zo schreef Multatuli in 1862, honderdvijftig jaar geleden, de simpele menselijke voortplanting af, en pootte hij het idee ‘opvoeding’ in de plaats. Zo voorspelde hij tegelijk, met enig cynisme, misschien ook wel de overbevolking van deze eeuw. ‘Het is zonderling dat zoovele menschen zich verstouten kinderen te hebben’, waarschuwde hij nog.
En met de kinderen alles goed? Gerda Dendooven heeft er twee, Hans Bourlon geen. Maar al vele jaren werken beiden, elk op hun manier, even intensief met en voor jonge blikken: de een als auteur, illustratrice en voormalig kinderconsul, de ander als ceo van Studio 100. Zo delen ze een natuurlijk aanvoelen van de kwestie die ons boeit: wat zegt hedendaagse kindercultuur over de wereld waarin we leven?
Denken over de kindertijd spreekt tot de verbeelding. Het is die enorm intense, sterk bepalende, maar toch relatief korte periode waaraan we de diepste herinneringen bewaren. In het beste geval zijn die gedrenkt in zoete nostalgie naar die tijd van geborgenheid, speelse vrijheid en zorgeloosheid. Maar als we de stroom van recente publicaties mogen geloven, is die onbezorgde kindertijd definitief passé, in elke betekenis van het woord. Onze houding tegenover het nageslacht is op zijn zachtst dubbelzinnig te noemen.
Wat gaat er boven de goddelijke obsceniteit van de speelgoedwinkel? Misschien alleen het verdriet als je er buiten komt. Voor wie binnengaat, is er geen weg terug: je wordt ingeleid in de wereld van de volwassenen, starende objecten trekken je aan en stoten je af. Drie auteurs staren terug, zoeken zich een eigen plekje tussen de rekken en vragen zich af wat speelgoed en speelgoedwinkels over onze culturele kijk op kinderen vertellen.
Het schilderij is van Pierre Bonnard, heet L'enfant au pâté de sable en laat een kind zien met een emmertje en een schopje. Het kind zit op een zonovergoten binnenplaats en is verdiept in zijn handeling: spelen met zand. Het is er alleen en weet niet dat het geschilderd wordt. Het is nietsvermoedend.
Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt voor dribbelwonders in het voetbal, maar evengoed voor pianovirtuozen. In beeldende kunstkringen worden uitzonderlijk talent en pure verbeeldingskracht echter hoger ingeschat dan technische vaardigheden. Kan het kunstenaarschap met de paplepel worden ingegeven of beslist een kind vooral zelf of het artistieke spelletje iets voor hem of haar is? De genese van de kunstenaar ontrafeld.
Met hun zowel grafisch als narratief verrassende striproman Meer als het klikt onderstrepen Dominique Goblet en Kai Pfeffer de toenemende maturiteit van het stripverhaal. Een van de vele troeven van Meer als het klikt ligt in de subtiele manier waarop de kindertijd bekeken wordt. Het boek overstijgt zo moeiteloos de historische band tussen strips en infantiliteit.
De romantische filmtraditie zocht en vond de toegang tot de verbeelding van het kind. Ver voorbij de dansende Evian-baby’s en de schokkende nieuwsbeelden van door oorlog getroffen peuters wisten Terrence Malick, Andrej Tarkovksi en Terence Davies de verborgen leefwereld van het kind te vatten. Wandelend door de tuin van Eden stootten ze op evenveel zoete bekoringen als onverwachte beproevingen. Op zoek naar een kindermoraal voor de moderne mens.
Elke maker of organisator die ooit het volwassenentheater inruilde voor het jeugdtheater, heeft van zijn omgeving dezelfde vragen gekregen. Een beetje stamelend worden ze geformuleerd. Of jeugdtheater wel serieus genoeg is. Of het toch niet een beetje een stap terug is. Of het niet te soft is. Of, kortom, het jeugdtheater wel goed genoeg is en artistiek wel hoog genoeg aangeschreven staat. Maar zijn het niet de vragenstellers die achterlopen, in plaats van het jeugdtheater? Lopen de kinderkunsten niet op vele vlakken juist voorop?
Over het onderwerp ‘theater op school’ is al veel inkt gevloeid. Toch is er altijd één grote afwezige: de leerling zelf. Als die al in beeld komt, lijkt dat steeds om aan te tonen dat er een probleem is. Hij of zij moet met stokken de theaterzaal ingejaagd worden, om daar dan de boel te verstoren of net in slaap te vallen. Hoog tijd om het oor te luisteren te leggen bij de doelgroep zelf. Wat vinden leerlingen van het theateraanbod via de school? Zij willen bij bezoek aan de schouwburg minder taken, en meer diversiteit.
Een nieuwe garde architecten bouwt geen wolkenkrabbers of concertzalen meer. Een eigen handschrift, zelfs esthetische perfectie laat ze koud. De zelfbewuste ontwerper van het modernisme, met zijn onaantastbare geloof in maakbaarheid, is tanende.De nieuwe architect heeft meer weg van de hacker. Zijn wereld is vol, zoemt van activiteit en is rijk aan aanknopingspunten. Door een betere toekomst te verbinden aan een bestaande situatie is de nieuwe architect ook beter toegerust voor de uitdagingen van onze tijd.
Halfweg de plaat They Want My Soul lijktSpoon met het nummer ‘Knock KnockKnock’ haast verontschuldigend voor de deur van de hall of fame te schuifelen. Het Texaanse vijftal probeert immers al twintig jaar zieltjes te winnen. Toch blijven ze, behalve bij een trouwe schare muziekjournalisten, voor het grote publiek onbekend en onbemind.
‘Er moet gewerkt worden aan samenwerking tussen de cultuursector en de markt.’ Dit ene zinnetje in het regeerakkoord zal niemand verrast hebben. Voor een ‘ondernemersvriendelijke’ regering is de markt nu eenmaal een evidentie. Nogal wat cultuurmensen zien dan meteen een schijnhuwelijk vol wolfsklemmen, maar de kwestie is allang niet meer of, dan wel hoe kunst en economie nader tot elkaar kunnen komen. Ook voor de bedrijfswereld is dat een vraag. Onder welke voorwaarden worden beide domeinen er beter van, en hoe kan de overheid daar een zinvol beleid rond voeren?