Peter Verstraten

Op de filmset is de director of photography (DoP), met zijn scherpe oog voor het juiste licht en kadrering, de rechterhand van de regisseur. Hij is de ambachtsman bij uitstek: hij heeft voeling met het materiaal, de filmstock, met de camera en de lenzen. Met de digitalisering lijkt de functie van de DoP uit te hollen ten voordele van de colorist of de grader, die allerlei oneffenheden in de nabewerking wegpoetst en (kleur)correcties doorvoert. Digitale cinema is, om met Lev Manovich te spreken, een soort handschilderen per computer. Teruggrijpen op een analoge en ambachtelijk-fotografische werkwijze kan strategisch zijn, zoals in Black Swan (Darren Aronofsky, 2010).

Hedendaagse blockbusters uit Hollywood, gemaakt om de kassa te doen rinkelen, hebben een uitgesproken fascinatie voor de visualisering van wereldrampen. Verwoestende orkanen, gruwelijke zeemonsters, agressieve aliens, onafwendbare kometen en stijgende zeespiegels zijn het onderwerp van allerlei doemdenkende bioscoophits. Met zijn meest recente film, 2012, creëerde de Duitse regisseur Roland Emmerich wellicht de overtreffende trap van de einde-van-de-wereldcinema.

Beweerde Jean-Luc Godard dat je voor een film slechts een meisje en een geweer nodig hebt, de Nederlandse cinema lijkt te willen bewijzen dat een wapen helemaal niet hoeft: een telefoon volstaat. Met wat goede wil kunnen we zelfs spreken van een mini-subgenre in de Nederlandse cinema: de telefoonfilm. De nieuwste aanwinst heet Oogverblindend.

De meeste critici zijn unaniem: Üç maymun (Three Monkeys, Nuri Bilge Ceylan, 2008) is een verpletterende kijkervaring. De film leverde Ceylan vorig jaar tijdens het filmfestival van Cannes de Regieprijs op en kreeg terecht een pak positieve recensies. Ceylan durft zich te verhouden tot de poëtica van de Europese art cinema en meer bepaald tot het werk van Michelangelo Antonioni, maar Üç maymun is meer dan Antonioni revisited.

Batman mag een nominatie in ontvangst nemen voor comeback kid van de eenentwintigste eeuw. In de jaren 1990, en zeker na het desastreuze Batman and Robin (Joel Schumacher, 1997) leek het tijdperk van de actieheld in zijn vleermuispak totaal voorbij. Maar Batman Begins (2005) bleek een geslaagde en hoog gewaardeerde herstart. Christopher Nolan, begonnen als regisseur van kleine maar verrassende arthousefilms als Following (1998) en Memento (2000), mocht daarna ook voor het vervolg tekenen. Met The Dark Knight maakte hij niet alleen de zomerkaskraker van het jaar die allerlei bezoekerrecords deed sneuvelen.

Interessanter nog dan de vraag of het recent uitgebrachte The Fall (Tarsem Singh, 2006) een goede film is, is de vraag waarom critici er zo moeilijk raad mee weten. Jan Pieter Ekker was in de Volkskrant tamelijk positief over de bombastische film vanwege zijn overdonderende beeldenstroom, maar eindigde zijn recensie met twijfel. Tarsems film is 'misschien ook wel een tikkeltje leeg. Maar dat besef komt pas lang nadat de film is afgelopen en je je verwonderd afvraagt waar je nu precies naar hebt zitten kijken.'¹ In De Filmkrant vergelijkt Ronald Rovers The Fall met pover ontvangen films als Southland Tales (Richard Kelly, 2006) en The Fountain (Darren Aronofsky, 2006). Zijn deze films te beschouwen als junkfood of, zo oppert Rovers, zijn ze stiekem iets nieuws aan het doen?²

Casino Royale (Martin Campbell, 2006), de nieuwste James Bond-film, is een gespleten productie. Enerzijds is Bond (Daniel Craig) de spil in een actiefilm van na 9/11 die qua spektakel en stunts volledig is toegesneden op de eenentwintigste eeuw. Anderzijds is de film ook te classificeren als een 'Bond Begins Anew'. De proloog in de film is in zwart-wit en toont ons een Bond die zijn status als double-0 nog maar net heeft verworven. Zo weet zijn tegenstrever in de openingsscène niet dat hij recentelijk is gemachtigd tot doden. In Casino Royale bezondigt de 'jonge' geheim agent zich tot ergernis van M (Judi Dench) aan roekeloos en gretig gedrag en moet hij zich nog leren intomen. In dat opzicht is de laatste Bond-film een soort 'back to the future': door de terugkeer naar vroeger worden we aangespoord te reflecteren op het toekomstige personagebeeld van de koelbloedige 007 dat inmiddels achter ons ligt.