Nr. 8 november - december 2004

Redactioneel: Wanted /Gezocht

Terwijl u het nieuwe, tweede nummer van rekto:verso in handen heeft, zijn wij nog maar net bekomen van onze redactionele marathon. In samenwerking met het podiumfestival en de Vooruit hebben we eind augustus vierentwintig uur lang het bespreekbureau van het Gentse Kunstencentrum bezet. En terwijl er heroïsche gevechten met de vermoeidheid gevoerd werden, kregen we elk uur het gezelschap van een andere gast. Cultuursocioloog Rudi Laermans gaf het startsein en werd afgelost door mensen als Bart Caron, Pieter De Buysser, Peter Doroshenko en Jos Geysels. Sommige gasten bleven plakken (de nabijheid van de bar had daar zonder twijfel iets mee te maken), een enkeling maakte zowat een halve marathon mee en nog een ander kwam ons om vijf uur 's ochtends verblijden met een aantal bladzijden Spinoza. De kunstkritische rat race werd afgesloten door Tom Lanoye met een prikkelende analyse over de Vlaamse literatuur en haar vermeende identiteit. Lanoye was de luciditeit zelve, op zijn toehoorders was dat woord minder van toepassing.

 

The party goes on! Een wiskundige blik op poëzie

1a Hits a = Poëzie was van 1912 tot 1948 een olympische discipline. Het begon met een Ode au Sport van baron Pierre de Coubertin, de oprichter van de moderne Olympische Spelen, tijdens de editie in Stockholm van 1912. Hij won er onder de pseudoniemen Georges Hohrod en Martin Eschbach zijn enige olympische, gouden medaille ooit. Vanaf de volgende Spelen in Antwerpen (1920) was poëzie een volwaardige discipline en in 1928, 1936 en 1948 maakte men een onderscheid tussen drama, lyriek en epiek. In 1920 won Maurice Bladel met het gedicht Praise of the gods Belgiës enige medaille in deze discipline, brons. Nederland won nooit een medaille.

De bouillabaisse van Jan Lauwers

Vrijblijvend. Mooi, maar vrijblijvend. Dat is zowat het halfslachtige oordeel dat Isabella's Room, de nieuwe voorstelling van Jan Lauwers, in een deeltje van de Vlaamse pers meekrijgt. Lauwers' toenaderingspoging - de voorstelling is een van de meest toegankelijke binnen het traject van het gezelschap - lijkt sommigen maar matig te enthousiasmeren. De Franse reacties daarentegen waren, na de première in Avignon, buitengewoon lovend. "Les flamands osent", kopte Libération: "La Chambre d'Isabelle est une pièce explosive, sans morale, une aubade, un chant d'amour à l'adresse d'une femme qui a vue défiler les pires horreurs." Terwijl vroegere voorstellingen van Lauwers de kijker bewust probeerden te destabiliseren, stuurt hij de kijker nu huiswaarts in een gloed van liefde en zen of - in de woorden van Arthur, een van de personages in Isabella's Room - in een golf van budhanton, een emotionele toestand die het midden houdt tussen passie en berusting. Precies met die onmiddellijke, emotionele impact leken sommigen het wat moeilijker te hebben. Ten onrechte, want Isabella's room openbaart zich juist daarom als een buitenbeentje.

 

Go ahead John!

'I just don't listen to what the guys are playing now because I already know what they're gonna do. Like John: I got him his drummer. I got him his manager. I know what he's gonna do.'

(Miles Davis over John McLaughlin)

'Jazz is. Jazz leeft. Gebeurt. Beweegt. Jazz neemt. Jazz geeft. Jazz weet. Jazz spreekt. Jazz doet. Jazz laat. Jazz komt. Jazz gaat. Uniek. muziek. Van vlees en bloed. Jazz waagt. Jazz wint. Breekt baan. Verlicht. Vernieuwt. Verjongt. Jazz vlamt. Jazz vonkt. Jazz brandt. Jazz bonkt. Jazz staat. Jazz valt. Is overal. Ontroert. Verwarmt.'

(Ja Deelder)

 

Yizo Yizo

Een televisieserie met expliciet educatieve doeleinden, over problemen van jongeren op school en over hun eerste stappen in de volwassenenwereld. Elke aflevering heeft een duidelijk thema en wil lessen meegeven. Zo beschreven klinkt Yizo Yizo als een vreemde kandidaat voor een Vlaams filmfestival, want associëren wij 'educatieve' televisie niet met stoffige, belerende televisie uit de monopolieperiode van de BRT? Is de opvoedende opdracht van de (openbare) omroep hier niet in een verdomhoekje geraakt, ten voordele van amusement waar 'boodschappen' uit den boze zijn? Toch is Yizo Yizo net dat: onbeschaamd educatief, zij het qua vorm, inhoud en toon danig verschillend van de paternalistische schooltelevisie uit het verleden. Bovendien - niet onbelangrijk - is Yizo Yizo Zuid-Afrikaans, en valt de serie enkel te begrijpen vanuit die nationale culturele, politieke en sociale context. De uitgangsvraag van dit artikel is dan ook niet: is dit goede of slechte televisie? Wat me veeleer interesseert, is de culturele specificiteit van Yizo Yizo: hoe is de serie, en de discussie die ze uitlokt, tekenend voor het hedendaagse Zuid-Afrika? Zou een dergelijke serie in Vlaanderen ook kunnen? En wat blijft er over van de oorspronkelijke betekenis van de serie, bekeken vanuit een Vlaams standpunt?

Schiet op de jonge kunstenaar! Maken of kraken

Oostende, Theater aan Zee 2004, Jong TheaterWerk: een selectie voorstellingen van studenten uit theateropleidingen en van jonge makers tout court. Een zevenkoppige jury onder leiding van Peter Anthonissen mag aan de meest beloftevolle producties vier prijzen uitreiken. In die jury zetelt ook ondergetekende, drieëntwintig jaar oud, pas afgestudeerd. Zij kwam, zag en schreef.

 

Muziek met een accent

Don't believe the hype

Yeaaaah boyyyyyy!

IJsland, anno 1995: geisers, oorverdovende stilte, bergmeren, barre maanlandschappen, Björk.

IJsland, anno 2004: Sigur Rós, Múm, Björk, geisers, oorverdovende stilte, bergmeren, barre maanlandschappen.

In die volgorde.

 

Brand-oefeningen

In het kader van zijn opleiding aan het RITS liep de jonge theatermaker Tom Dupont stage bij Eric De Volder en zijn gezelschap Ceremonia. Op intensieve wijze volgde hij het repetitieproces van Brand op, een tekst en voorstelling die De Volder afgelopen seizoen maakte. Voor Brand baseerde De Volder zich op de schriftjes van Jules Vandenberghe, een brandweerman die in 1943 samen met twaalf andere mannen op de trein richting strafkamp gezet werd. Tien ervan kwamen nooit terug. Minutieus hield Dupont een dagboek bij waarin hij uitgebreid het creatieproces inventariseerde en becommentarieerde.

 

Faire de l'art viril

Sommige cineasten slagen erin om bijna volledig naast de traditionele filmgeschiedenis te bestaan en een volkomen eigen filmtaal te ontwikkelen. Doorgaans zijn zij ook de filmmakers die de filmkunst het meest diepgaand hervormen. Alejandro Jodorowsky (°Chili, 1929) is zo'n visionaire randfiguur. Met slechts zeven films op zijn naam en een carrière die verder podiumwerk, mime, romans, performance en strips omvat, kan hij worden beschouwd als een artistieke zwerver, een eenzaat die zijn ideeën in steeds nieuwe media beproeft. Zoals zijn oeuvre nu voorligt, zal zijn artistieke nalatenschap vermoedelijk vooral in zijn twee belangrijkste films liggen: de cultklassieker El Topo (1970) en het spectaculaire Santa Sangre (1989). Beide films vertonen opmerkelijke thematische gelijkenissen en zijn bijgevolg goede barometers voor de principes die aan Jodorowsky's creatieve productie ten grondslag liggen. En aangezien ze allebei recent op DVD zijn uitgebracht, lijkt de tijd rijp om ze even van nabij te bestuderen.

 

Jong muziek

Bram Vermeulen, monument van het Nederlandstalige lied, zei over zichzelf dat hij niet zozeer een chansonnier was, dan wel een bluesmuzikant. "Blues is het gevoel waarmee je naar de wereld kijkt," zei hij. Vanuit dezelfde inspiratie leerde hij jonge muzikanten en podiummakers dat als je wilde spelen, er maar één motto was: trouw blijven aan jezelf en nieuwsgierig zoeken naar nieuwe stappen in je persoonlijke ontwikkeling. Maar nu is Bram weg. Hij overleed totaal onverwacht in september, net voor het einde van zijn vakantie in Italië. En intussen heeft André Hazes hem vervoegd. Waar precies? Dat weet niemand, maar ze werden er zeker opgewacht door Herman Brood….

 

"Dat moet u aan mijn man vragen"

Lange tijd kon ik me niet voorstellen wat het Duitse woord "Entnazifizierung" betekende. Ik had geen idee hoe de Bondsrepubliek en de Democratische Republiek erin geslaagd waren een bevolking die van 1933 tot en met 1945, ruim twaalf jaar dus, grondig werd geconditioneerd, te zuiveren van elke nazistische reflex of instinct. Vandaag heb ik een document voor me dat 'denazificatie' eindelijk aanschouwelijk maakt. In het antiquariaat kocht ik een gedichtenbundel van Friedrich Hölderlin, die werd samengesteld in 1943 voor Duitse soldaten die op veldtocht vertrokken: een Feldauswahl. Op de eerste bladzijde staat: "Diese von Friedrich Beißner besorgte Auswahl erscheint im Auftrag der Hölderlin-Gesellschaft." De rest van de zin werd zorgvuldig met zwart doorstreept. Er stond: und des Hauptkulturamts der NSDAP.

 

Kontro:Verso: Wayn Traub

KONTRO
HET SPEL VAN TRAUB
: Gérard Violette

Ik leerde het werk van Traub niet zo lang geleden kennen. Toen ik voor de eerste maal een videoregistratie van Maria-Dolores zag, was ik meteen verkocht. Dat we Jean-Baptiste, zijn meest recente voorstelling, hier in Théâtre de la Ville gaan tonen, is dus geen toeval. Je kan het werk van Traub in elk geval niet loskoppelen van zijn persoonlijk artistiek traject waarin originaliteit en engagement sleutelwoorden zijn. Traub is voor mij een origineel artiest met een uitgesproken persoonlijkheid die zijn werk heel erg ausérieux neemt. Traub is een artistieke UFO, een extraterrestrial die zich bewust niks aantrekt van trends. Alleen al dat is een verdienste. Bij de Antwerpse première leek het gros van de toeschouwers zich aanvankelijk geen weg te kunnen banen in het kluwen van Jean-Baptiste. En toch bleef iedereen aan zijn stoel genageld kijken.