Van de tijden van vandaag is dit een zwartboek: een duistere waaier van de wantoestanden en misverstanden in onze Lage Landen. Kijk naar buiten, er is reden tot beklemming.
Zoek
Van de tijden van vandaag is dit een zwartboek: een duistere waaier van de wantoestanden en misverstanden in onze Lage Landen. Kijk naar buiten, er is reden tot beklemming.
Van de tijden van vandaag is dit een witboek: een levendige waaier van voorstellen en alternatieven voor de komende jaren van kunst en cultuur in de Lage Landen. Kijk naar buiten, er is reden tot optimisme.
Van de tijden van vandaag is dit een zwartboek: een duistere waaier van de wantoestanden en misverstanden in onze Lage Landen. Kijk naar buiten, er is reden tot beklemming.
Meedoen lijkt dé kernspreuk van deze eeuw geworden. Toeschouwers werken mee aan kunstwerken, burgers denken mee over beleid en onze regeringen willen dat we allemaal zelfredzamer worden. Doe-het-zelven is het nieuwe geloof. Maar binnen welke sociale en politieke grondverschuivingen past die ‘verzelving’ juist? Hoogleraar Evelien Tonkens en partijleider Peter Mertens ontrafelen de illusies van de participatiemaatschappij.
Van uitpuilende mailboxen en agenda’s tot overproductie en overbevolking: onze kleine én grote wereld lijdt aan ‘vervolling’, aan een groeiend teveel. Ook in de cultuursector leeft dat gevoel: we doen te veel voor de beschikbare draagkracht. Moet het dan allemaal wat minder? Voor kunstenaar Sarah Vanhee en filosoof Karim Benammar ligt het probleem niet zozeer in de overvloed op zich, wel in onze omgang ermee. ‘We moeten meer onszelf durven te zijn, los van wat er verwacht wordt.’
Van Occupy tot Piketty: ‘ongelijkheid’ staat als thema weer in het hart van het publieke debat. Natuurlijk snijdt die kloof tussen arm en rijk al jaren door onze steden, maar de komst van duizenden vluchtelingen heeft ze nu extra zichtbaar gemaakt. Wegkijken kan niet meer. Socioloog en politicoloog Merijn Oudenampsen en filosoof-activist Bleri Lleshi leggen uit waarom ongelijkheid niet langer het probleem is van arm alleen. ‘Steeds meer mensen onderaan de ladder: dat moet op zeker moment knappen.’
Geen kunst zonder het achtervoegsel ‘-werk’, geen samenleving zonder arbeid. Sinds Adam en Eva zijn verdreven uit Eden, is ons hele model op werken gebouwd. Maar net dat fundament gaat vandaag barsten vertonen. Ook in de kunsten wordt werk een steeds schaarser goed, de uitbuiting ervan steeds pertinenter. Met cultuursocioloog Pascal Gielen en kunstenaar Matthijs de Bruijne schuiven we daarom het achtervoegsel naar voren: als kunst werken is, waar is er dan vooral werk aan? ‘De solidariteit tussen kunstenaars is helemaal verloren gegaan: daarom staan ze zo kwetsbaar.’
Geen parool weerklinkt vandaag zo luid als ‘verbindingen maken’. Zowel van onder- als van bovenuit wordt continu opgeroepen tot brede samenwerking en nieuwe allianties – het liefste voorbij de eigen vakjes. Maar hoe moet dat dan, in een (subsidie)systeem dat nog altijd zweert bij individuele onderscheiding en artistieke autonomie? Kunstenaar Jeanne van Heeswijk en artistiek leider Dominique Willaert zijn ervaringsdeskundigen. ‘Interactie is een beter woord dan verbinding.’
Als de tijden donker zijn, volstaat het dan nog om dat duister te analyseren? Om licht te werpen op de zere plekken en die ijverig op te lijsten in een zwartboek? Die luxe zijn we voorbij. Licht aan de einder, daar is nood aan. En de actieve poging om daar te geraken. In de kunsten bieden zich met New Sincerity en het posthumanisme twee wegen naar die horizon aan. Het is geen tweesprong. We kunnen er beter één weg van maken. Voorbij de duisternis. En zelfs voorbij de loutere verbeelding.
Van de tijden van vandaag is dit nieuwe nummer een witboek: een levendige waaier van voorstellen en alternatieven voor de komende jaren van kunst en cultuur in de Lage Landen. Kijk naar buiten, er is reden tot optimisme.
Al jaren lijkt zowat iedereen het erover eens: er zit een crisis in het hart van de democratie. Revolutionaire ideeën worden bijna wekelijks gelanceerd, om meestal toch op een sisser of een drama uit te lopen. Maar in een paar Britse dorpen gebeurt er nu daadwerkelijk iets nieuws: exit klassieke partijen, enter ‘uitklapdemocratie’. En het werkt nog ook. Wat is er aan de hand? En vooral, wie volgt?
De verbeelding aan de macht? Ook in de cultuursector zwaait toch vooral de euro de plak. Gek hoe vaak hij het laatste woord heeft. Voorstel: we steken koning euro naar de kroon met een aanvullende munt, ‘de culturo’. Die is niet geslagen op het altaar van de vrijemarkteconomie, wel op de idee van onderlinge waardering. Hij brengt financiële en andere ongelijkheden in de kunsten weer in balans. Kostprijs: nul euro.
Ook in de cultuursector blijft ‘duurzaamheid’ een woord dat velen vaker bepleiten dan echt belijden. Mochten we dat discours nu eens hard maken met een fair practice-label voor duurzame cultuurorganisaties, op basis van hun eerlijke arbeidsvoorwaarden voor losse kunstenaars? En niet van bovenuit, maar van onderop. Het is trouwens al bezig: internationaal, maar ook in België. Voor je het weet, komt er een vakbond van kunstenaars van …
Verander de wereld, kijk eerst in de spiegel. Wie zien we daar, als kunstenaar? Een romantische duizendpoot of de stiekeme kopie van elke burger en homo economicus van vandaag? De grens is dun. De eeuw is de eenentwintigste. Hoe kunstenaar wezen in een tijd van versnelling? Verander de wereld, help eerst uzelf.
Bericht aan het cultuurveld: vernieuwing is vandaag niet langer alleen een artistieke kwestie, maar vooral een kwestie van tijd vrijmaken in onze organisatieculturen. Als we allemaal het gevoel delen dat we te veel doen, en te snel, hoe gaan we onze werking dan reëel veranderen? Voorstel: door te leren braakliggen. Niet alleen als mens, maar ook als organisatie. Hier een aanzet tot vernieuwing en verandering vanuit de Brusselse kunstenwerkplaats FoAM.