- 'Is het wel het moment om theater te spelen? Een acteur valt niet te vergelijken met een bakker. Die helpt ons tenminste om ons te voeden en te overleven, terwijl de acteur... '
- 'Misschien toont de acteur ons wel waarom het de moeite waard is om ons te voeden en te overleven.'
Dit simpele dialoogje uit het stuk Le théatre ambulant Chopalovitch van de Servische auteur Lioubomir Simovitch, formuleert de oervraag van de kunstenaar. Wat is het nut van mijn onnut?
Hoe gaat kunst met oorlog om? Hoe fictioneel mogen kunstenaars zo'n verwonde werkelijkheid bekijken, zeker als die op het tv-scherm bijna fictief geworden is? Hoe breng je oorlog over op mensen voor wie het aanschouwen ervan een keuze blijft vanuit een makkelijke zetel?
Terwijl het Israëlische leger deze zomer Beiroet bestookte met springstof en fosfor, werd het internet gebombardeerd door Libanese weblogs en massamails. De ironische tekeningen van Mazen Kerbaj, de poëtische reflecties van Ritta Baddoura De oorlog heeft iets getriggerd, en daar probeerde de Libanese kunstgalerij Espace SD in oktober en november uitdrukking aan te geven in de tentoonstelling Nafas Beirut.
Hoe kan een intiem medium als toneel concurreren met die enorme beeldenstroom uit de brandende wereld die we dagelijks te vermalen krijgen? Welke taal stelt de hedendaagse podiummaker in staat om die wrede absurditeit te tonen zonder sentimenteel te worden, zonder effect na te jagen, zonder gratuite uitspraken te doen? Voor een publiek dat alles al heeft gezien en denkt te kennen? Kamp van Hotel Modern toont dat het kan.
In 1998 bracht een nieuw jazzkwartet rond de jonge trompettist Laurent Blondiau een cd uit die simpelweg Lives heette. De naam van de band was iets minder eenvoudig uit te spreken, maar het openbare leven van Mâäk's Spirit was een feit.
In De duisternis tegemoet (1974) brengt de Hongaars-Oostenrijkse onderzoeksjournaliste Gitta Sereny verslag uit van haar gesprekken met de kampcommandant van Sobibor en Treblinka, Franz Stangl. Het is een van de meest hachelijke pogingen die ooit zijn ondernomen om het verhaal te begrijpen van een mens die zich geleend had tot het werk van ontmenselijking dat de holocaust veronderstelt. Wat het boek uniek maakt, is niet zozeer dat Sereny Stangls weergave van de feiten kritisch toetst aan zowel de bronnen als aan de herinneringen van daders en slachtoffers die hem hadden gekend, zodat duidelijk wordt hoe Stangls spreken door vergoelijking en rationalisering wordt gekenmerkt. Van belang is vooral dat haar poging om Stangl met zichzelf te confronteren door te reconstrueren hoe hij had kunnen worden wie hij was, een uitzonderlijke inkijk biedt in hoe deze man zichzelf en zijn verleden zag, of in weerwil van de absolute horror toch krampachtig probeerde te blijven zien.
Het was niet meteen een rol die zomaar iedereen kon spelen. Al was het maar omdat Elizabeth II hem zelf nog steeds speelt. Maar ik kan mij moeilijk inbeelden dat regisseur Stephen Frears ooit een andere actrice dan Helen Mirren zou hebben overwogen voor de titelrol in The Queen (2006). Voor Mirren is de rol in zekere zin de voorlopige kroon op haar carrière. Niet omdat het haar beste rol is (want dat is het niet), maar omdat het toepasselijk is dat zij The Queen zou spelen. Het reflecteert haar positie als een van de grote moderne actrices, de koningin van haar stiel en kunst. Maar wat maakt Mirren zo goed? Wanneer critici over regisseurs, auteurs, schilders of componisten schrijven, kunnen ze terugvallen op een kritisch jargon en het handige idee van een 'oeuvre'. Maar hoe bouwt een uitvoerend kunstenaar als een acteur aan een oeuvre? Is hij/zij niet afhankelijk van wat hem/haar wordt aangeboden? En hoe creëert een acteur eenheid in de diverse rollen die hij of zij speelt? De rol van The Queen is toepasselijk voor Mirren omdat hij de sleutel is tot het antwoord op die vraag: wat maakt het oeuvre van een acteur tot een oeuvre? En hoe kun je dat als criticus duiden?
Wat gebeurt er als je een esthetisch-artistiek en een politiek-artistiek podiumbeest bij elkaar brengt rond Mefisto van Klaus Mann, om er vlak na de gemeenteraadsverkiezingen een toneelbewerking uit te puren? De meeste critici bleken het er grondig over eens: de nooit eerder vertoonde combinatie van Guy Cassiers en Tom Lanoye gaf 'groots podium', en 'een intentieverklaring voor het nieuwe Toneelhuis van formaat'. Een statement is Mefisto For Ever inderdaad geworden, maar is het ook meer dan dat?
Sinds het begin van de jaren 1990 domineert Scandinavië de wereld van de extreme metal. Zo is Noorwegen de bakermat van black metal, een muziekstijl die zeker in de beginjaren gespeeld werd door zelfverklaarde duivelaanbidders die er niet voor terugschrokken hun haat tegenover christenen kracht bij te zetten door het platbranden van kerken. Eén land hield zich jarenlang afzijdig: Finland. Tot het zich bijna tien jaar geleden op verpletterende wijze in het strijdgewoel stortte. Met agressie. Maar vooral: met humor.
Met Academy. Learning from Art had het MuHKA een weerbarstige tentoonstelling die ons wilde doen nadenken over hoe en wat we kunnen leren van kunst. De tentoonstelling maakte deel uit van een ruimer project, met onder meer een parallelle expositie in het Eindhovense Van Abbemuseum en een begeleidend boek (dat soms helaas nogal zwaar op de hand is geschreven). Het globale project wilde ook een aanzet zijn tot reflectie over de impact van de Bologna-akkoorden op het kunstonderwijs. Nu hogere kunstopleidingen en universitaire opleidingen gelijkgetrokken moeten worden, hebben nogal wat mensen het terechte gevoel dat de eigenheid en de vrijheid van de artistieke ruimte op de tocht komen te staan. De vraag is dan hoe je kunt leren van/over kunst zonder de integriteit van het artistieke project zelf in gevaar te brengen. Hoe je kunst kunt opvatten als een 'onderzoek' dat toch een artistiek karakter heeft.
Een voorbeeld:
Na een tegelijk moeilijke en onhandige procedure heeft de minister van Cultuur van de Franse Gemeenschap, Fadila Laanan, de Waalse kunstenaar Eric Duyckaerts aangeduid om België te vertegenwoordigen op de volgende Biënnale voor beeldende kunsten in Venetië.
Popmuziek heeft de eigenschap om zich op een eigenaardige manier in je hoofd en lichaam te nestelen. Het hoeven zeker niet altijd de kwalitatief beste nummers of albums te zijn die zich onherroepelijk aan iemand blijven opdringen. Maar bij sommige begenadigde artiesten lijkt er toch nog iets meer aan de hand. Zij slagen erin om hun muziek al bij voorbaat een soort verdoken nostalgie mee te geven. Paul Simon heeft anno 2007 misschien een eerder stoffig imago, maar hij is hier de onovertroffen meester in.