Van januari tot april toerde Michael De Cock door Vlaanderen met zijn solovoorstelling saw it on television / DIDN'T UNDERSTAND. Hij bracht authentieke verhalen van vluchtelingen in een vrachtwagen. Wouter Hillaert zag de première en schreef er een niet onverdeeld positieve recensie over in De Morgen. Het werd het vertrekpunt voor een spontane emailcorrespondentie. Over de voorstelling, over Op een onzeker uur, het boek van Michael De Cock dat er het verlengstuk van vormt, over werkelijkheid en podium en over engagement tout court. Kunstkritiek en kunstenaarscommentaar in een ander kleedje .
The personal is political (and critical)
Michael De Cock en Wouter Hillaert
From: Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Monday, February 09, 2004 9:28 AM
Subject: Op een onzeker uur
Wouter,
Het boek Op een onzeker uur wordt voorgesteld op 26/2 in het Asielcentrum Kapellen. Je bent zeer welkom (mocht je vrij zijn). ( ) Lees het boek eens. En kom nog eens kijken naar de voorstelling (als je tijd hebt in Gent?)
( )
Ik vind dat je een beetje warm en koud blaast in je recensie. Enerzijds loof je de soberheid (ook in ons gesprek na de voorstelling) en prijs je de niet gepsychologiseerde aanpak. Maar anderzijds vraag je bijna om meer 'effecten'. Dat alleen maar de tekst van de Peruviaan echt aankomt, zegt uiteraard zeer veel over wat er gezegd wordt in die tekst. Goddank komt hij aan. Dat de rest niet helemaal aankomt, is een beetje een reactie van een verwend kind. In het boek heb ik het in het begin over een gelijkaardige attitude van mezelf. Ik leid eruit af dat de vluchtelingenproblematiek niet helemaal aan je verwachtingen voldoet, en niet de (steeds) de voor de hand liggende horror en sensatie oplevert die je verlangt.
vriendelijke groet,
Michael
From:Wouter Hillaert
To: Michael De Cock
Sent: Friday, February 13, 2004 2:06 AM
Subject: Re: Op een onzeker uur
Beste Michael,
Merci voor je mail, en ik kom naar de boekvoorstelling. Al was het maar om te verifiëren of een boek niet gewoon een beter format is om de verhalen die je geregistreerd hebt, echt tot hun recht te laten komen. Ik weet natuurlijk nog niet hoe het boek opgevat is, of het de vluchtelingenverhalen louter weergeeft of dat het jouw commentaar mee opneemt, maar indien het eerste het geval is, dan denk ik dat ze directer kunnen overkomen dan dat in je voorstelling (voor mij) het geval was.
Het probleem daar vond ik, om het nog maar eens te proberen benoemen (iets wat een heikele zaak is), dat je je bemiddelingspositie niet problematiseerde, en de verhalen gewoon zo goed mogelijk, sommige met gebrekkig Engels en al, probeerde na te vertellen en uit te beelden. Met andere woorden: een illusie creëerde van een één-op-één-verhouding tussen jouw vertellen en het vertellen van de vluchtelingen. Maar ik zag natuurlijk geen vluchtelingen, ik zag jou, een acteur die speelde, hoezeer hij dat ook probeerde niet te doen door geen grote emoties te tonen of niet bepaalde blikken zo sterk mogelijk op het publiek te injecteren. Lag het aan een gebrek aan verbeelding van mijn kant dat ik me de situaties niet in hun volle sterkte kon voorstellen? Ik weet het niet.
Het zal ook wel gelegen hebben aan het feit dat ik al betere acteerprestaties gezien heb. Als dat bars klinkt, is het niet zo bedoeld. Je zei zelf ook in ons gesprek na de voorstelling dat je je daar wel bewust van was. En wat is goed acteren natuurlijk? Het is misschien wel zichzelf overbodig maken, en je personage zijn (in de psychologisch-realistische traditie die al lang niet zo actueel meer is, I know, maar ergens appelleer je daar toch aan, door alles zo goed mogelijk weer te geven als je het tijdens je interviews zelf hebt gezien en gehoord). In saw it zag ik vooral een acteur, die dat tegelijk niet wou zijn? Of wel?
Er zijn voor mij twee dingen in je voorstelling. Enerzijds appelleer je aan een bepaalde werkelijkheidsaanspraak: door zelf te spelen (omdat "alleen jijzelf hen bezig gezien hebt tijdens de interviews"), door het geheel in een vrachtwagen te zetten, door authentieke geluidsfragmenten te laten horen, door hun authentieke uitspraak na te doen, door ongeveer een tournee van oost naar west te doorlopen... Dat is, hoe je het ook draait of keert, een documentaire aanpak. Anderzijds voer je daar een theatrale aanpak doorheen: door de toeschouwers als in een zaal op bankjes te zetten, door je als acteur tussen de verhalen en het publiek te stellen, door met een microfoontje op te treden, door er een bepaalde dramaturgische lijn in de volgorde van de verhalen te stoppen... Ik vind daar een tegenspraak in zitten, die het geheel verzwakt. Jij niet, zei je in ons gesprek?
Als ik zelf zou mogen kiezen (maar dat mogen recensenten natuurlijk niet), dan zou ik voluit voor de documentaire kant gaan, en de vluchtelingen zelf hun verhaal laten vertellen. Dat was praktisch waarschijnlijk niet haalbaar, maar het zou afrekenen met die complexe tussensituatie van de acteur en het theatrale illusie-effect. Het zou als die Rwanda-voorstelling (Rwanda 94 van Groupov) van een aantal jaren geleden (die ik niet heb gezien) een direct raak, onbemiddeld effect hebben. Het zou zelfs niet volgens theatrale criteria beoordeeld moeten worden, het zou gewoon iets zijn van mens tot mens, en gezien de thematiek een indringend effect hebben (wat je toch wel beoogt? En waar ik — akkoord — ook op uit was). Die directe relatie krijg je makkelijker in een boek, denk ik, en dat vooral door z'n geschreven, onbemiddelde format.
Maar ik mag niet kiezen, en ik beoordeel het dus op de gronden die jij kiest: er een theatervoorstelling van maken, een zoveel mogelijk neutrale weliswaar.
Vanuit die vaststelling en gegeven dat het niet zomaar om een voorstelling als je goeie Bash gaat (waarin weliswaar dezelfde neutrale aanpak en dezelfde verhalen-insteek speelt, maar waar die verhalen fictief zijn), mis ik in die theatervoorstelling een laag die het theatrale vertaalproces van authentieke werkelijkheid naar theater (die er in Bash niet is) problematiseert. Een soort meta-insteek dus, die focust op jouw buitenstaanders- en bemiddelaarspositie (en die van het publiek) in deze hele materie. Het zou niet alleen eerlijker zijn, ook interessanter (volgens theatrale criteria dan). Dit hele project is toch sowieso een complex spel van perspectieven? Die integreren zou het publiek meer mobiliseren, ze actiever deelgenoot maken van het heikele vertaalproces. En ik snap wel dat je jezelf niet al te zeer in beeld wou werken, maar er is nog een verschil tussen jezelf in beeld werken, en openlijk aandacht geven aan je perspectief van registrerend theatermaker.
Het zou het meergelaagd maken, wat je nu maar een paar keer bereikt, door op een bepaald moment te spelen met die authentieke vluchtelingenstem door je eigen weergave van die stem heen, of door zelf (in het allereerste begin) in de huid te kruipen van ondervrager en de ondervraagde vluchteling-vrouw vanop band te laten antwoorden (als een mannenstem, waar theater zich dus wel als dusdanig vervormend presenteert). Daar vond ik het interessant theater, waar de één-op-één-verhouding verdiept werd.
Als je vindt dat ik mijn recensie warm en koud blaas, dan is dat waarschijnlijk omdat ik me niet helemaal goed heb weten uit te drukken. Ik vond de neutrale aanpak goed, meer 'effecten' hoefde ik eigenlijk niet. Ik verwacht eigenlijk gewoon dat het theatergegeven waarvoor je kiest, goed theater oplevert, theater dat 'raakt'. Maar dat hoeft in dit geval niet meteen samen te gaan met grote gevoelens of emotionele confrontaties, wel allerminst. Een voorstelling met een interessant concept kan ook raken. Of een voorstelling waarin je de personen ziet waar het om draait, in plaats van (meestal) de acteur die ze verbeeldt. Dat was voor mij nog te weinig aan de hand. ( )
Wat je schrijft over de sensatie die ik zou willen zien, dat vind ik interessanter om bij mezelf na te gaan. Hoewel 'sensatie' een groot woord is, valt me een zekere nood aan 'geroerd worden' zeker te verwijten, en ja: omdat het om vluchtelingen gaat. Maar dat wil jij toch ook overbrengen? ( ) Alleen denk ik wel dat ik veel meer geraakt zou worden als de vluchtelingen zelf hun verhaal hadden komen doen, ook al deden ze dat zonder emotie. De (of dit soort) werkelijkheid heeft een kracht die je nooit op dezelfde manier kan hertalen naar theater. En al werd 'het verwende kind' (als we dat zijn, zal het wel logisch zijn zeker?) niet altijd geraakt, ik ging wel buiten met een individuelere invulling van de abstracte massaterm 'vluchtelingen'. 'Het gaat om mensen als jij en ik', om het cliché te zeggen, zoiets... Dat bereikte saw it zeker, en dat vond ik ook echt een meerwaarde geven voor mezelf als persoon.
Ik ben er me van bewust: ik hanteer in deze hele zaak een opvallend echtheids-criterium. Maar dat is in dit geval ook logisch, denk ik?
Waarom wou je er eigenlijk een theatervoorstelling van maken, los van het feit dat je een theatermaker bent en dat voor jou de meest natuurlijke uitdrukkingsvorm is?
Wijs me op m'n inconsequenties en we raken verder, hopelijk ook jij.
Grote groeten!
Wouter
From: Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Friday, February 13, 2004 10:08 AM
Subject: Internetdagboek
Wouter,
Ik reageer spoedig op je mail, maar stuur je intussen tijd een stukje uit mijn 'internetdagboek' uit Mechelen. Het gaat voor een deel over spelen.
Michael
"Ik sta twee dagen bij mijn goede vrienden van 't Arsenaal in Mechelen. Guido Wevers (directeur) was al op de première in Tongeren. Hij was ook één van de eersten die onmiddellijk de voorstelling heeft geboekt. Guido heeft de vrachtwagen voor het oude zwembad aan het Rode Kruisplein laten zetten. ( )
Een zeer goed acteur, die mij erg na aan het hart ligt, komt mij na de voorstelling feliciteren. Hij vond het 'erg onderhoudend' zegt hij. Hij is tot het einde geboeid gebleven. De zeer goede acteur, die mij erg genegen is, en die dat enkel uit sympathie en liefde zegt, weet niet dat ik 'onderhoudend' een akelig woord vind. Ik zeg het hem niet. 'Onderhoudend.' Ik weet niet of 'onderhoudend' mijn ambitie is. Ik weet zelfs niet goed wat het betekent. 'Anderen aangenaam bezighoudend' staat er in Van Daele.
Als men mij vraagt wat ik met de voorstelling wil bereiken, zeg ik altijd dat ik dat niet goed weet, dat ik me niet veel illusies maak en blablabla. Allemaal leugens. Ik weet wel wat ik wil. Ik wil dat het publiek zijn mening over een maatschappelijk thema bijstelt, of herziet. Mag ik een kijker een gebrek aan empathie verwijten als hij niet oprecht geraakt is door wat ik zeg? Ik weet het niet, maar doe het wel. Sommigen vinden dat ik niet genoeg 'speel'. Ik weet zelfs niet wat spelen is. Ik begrijp oprecht niet hoe ik zou kunnen spelen, wat zo echt is voor iemand anders, maar onecht voor mij. Doen alsof het echt voor mij is, zou vals zijn, grotesk, en pretentieus. Bovendien hou ik niet van doen alsof. 'Is dat wel theater?', hoor ik wel eens. Of, 'dat is niet wat je verwacht als je naar een avondje theater gaat'. Ik vraag me dan af wat mensen dan wel verwachten. Ik doe mijn best, maar ook hier schiet mijn verstand te kort. Maakt een leraar die les geeft theater? Neen. Maakt een acteur die op de scène van een theater staat en les geeft voor een publiek in een zaal, theater? Ja. (Die acteur had dat met name voor aanvang met zijn publiek afgesproken.) Verzamel veertig mensen in een lege vrachtwagen om naar getuigenissen, vertellingen, verhalen, dromen van mensen te luisteren, en het ritueel van het theater voltrekt zich. Hoe dan ook.
( )
Het is koud op het Rode kruisplein, dinsdagavond om 23 uur. Momo vertrekt naar Gent."
From: Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Tuesday, February 17, 2004 10:23 AM
Subject: Re: Op een onzeker uur
Wouter,
Fijn dat je naar de boekvoorstelling komt. Ik weet niet of het boek een betere format is voor zulke materie. Dat moet jij me achteraf maar zeggen. In het boek heb je natuurlijk wel een 'langere adem'. Ik heb drie jaar met vluchtelingen gepraat, in het boek vind je veel meer van dat traject terug.
Een theatervoorstelling is iets anders: theater is een collectieve en georganiseerde ervaring. Je brengt mensen samen om naar iets te luisteren. Iedereen weet dat men naar theater gaat. Iedereen weet dat ik acteur ben. (Bijna) iedereen weet dat ik die interviews zelf heb afgenomen... al die premissen mag je niet vergeten. Jij suggereert dat ik mijn rol van bemiddelaar of tussenpersoon meer zou moeten benadrukken? Ik vind die rol zo evident dat ik daar het nut niet van zie. Ik vind het nodig om elk fragment even in te leiden, te situeren. Onduidelijkheid is immers nooit een streefdoel geweest. Verder geef ik de verhalen door, zonder daar in de eerste plaats een oordeel aan toe te voegen. Het belangrijkste wat me in heel jouw betoog opvalt, is dat je zonder enige verwondering en fijngevoeligheid naar theater kijkt. Heel mijn persoon, mijn commentaar, mijn visie op de dingen zit met name in de constructie van de voorstelling en de selectie van het materiaal. Want in de selectie bepaal ik alle betekenis. ( )
Je praat over 'documentaire'. Los van feit dat ik niet helemaal weet wat je daar mee bedoelt - ik weet dat van veel niet en behoud me dat recht ook toe - denk ik dat je een soort echtheid, rauwheid, authenticiteit, misschien zelfs soberheid bedoelt? Het is hoog tijd dat je de genres in je hoofd begint te slopen. Omdat ze met name niet bestaan, of denk je dat een documentaire misschien niet gigantisch gemonteerd is, en dat daar geen dramaturgen of scenaristen aan hebben gedacht. De dramaturgie die een documentairemaker kiest voor zijn documentaire, bepaalt in overgrote mate jouw perceptie ervan. Zelfs met 'echte' vluchtelingen word je - eens aan het werk - met identiek dezelfde vragen geconfronteerd. Wie zegt wat, wanneer, en waarom... Ik heb Rwanda '94 gezien. Dat die ene getuigenis zo'n impact had, had ook te maken met de vertelkwaliteiten van die vrouw (die gezeten op een kruk en vrij van alle theatrale ballast haar verhaal doet, red.). (De rest van de voorstelling was overigens heel anders opgebouwd.) Begrijp me niet verkeerd, ik ben absoluut niet tegen het werken met authentieke getuigenissen met betrekking tot dit materiaal. Je moet je er echter wel van bewust zijn dat je dan wel met dezelfde problemen geconfronteerd wordt.
Je hebt het ook over 'spelen'. Ik heb je onlangs een stukje gemaild uit mijn dagboek van de internetsite, omdat het precies daar over ging. Dat 'spelen' dat je mij uiteindelijk toch verwijt (hoewel je zegt dat ik heel hard mijn best doe om niet te spelen) is net de conventie van het theater waar jij het moeilijk mee hebt. Hoe weinig of hoe veel ik ook 'speel'. Jij weet als kijker toch sowieso dat ik het niet echt heb meegemaakt en dat ik het doorgeef. Als we dat allemaal toch weten, waarom dan niet gewoon volle bak spelen, met tranen en pijnimitaties etc. ? Omdat dat de zaak absoluut niet sterker maakt, en bovendien zelfs niet overeenkomt met de realiteit. Het maakt de zaak niet sterker omdat het de verbeelding van het publiek invult en niet au sérieux neemt (en net dat is volgens mij de kracht van theater), het strookt niet met de realiteit omdat - misschien ook tot jouw verbazing - mensen die zulke traumatiserende dingen meegemaakt hebben, veelal op onderkoelde bijna ijzige manier verslag uitbrengen. Ik zei je in ons gesprek iets over mijn acteurskwaliteiten, en dat er vermoedelijk betere acteurs bestaan... omdat ik me daar niet achter wil verschuilen. Ik wil het over de materie hebben. En wie weet, Wouter, zei ik je dat wel, omdat ik graag wilde horen van jou dat je me erg goed vond (want zo ijdel zijn acteurs wel).
Ik heb, toen ik met die interviews en het boek begon, nooit de intentie gehad om met deze rijdende installatie door Vlaanderen te trekken.... Op een bepaald moment is het mij duidelijk geworden dat ik het moest doen. ( )
En iedere onverschilligheid die ik van iemand uit het publiek merk, frustreert mij, doet mij pijn.
Groet
Michael
From: Wouter Hillaert
To: Michael De Cock
Sent: Tuesday, March 02, 2004 3:32 AM
Subject: Kapellen en Peter Sellars
Beste Michael,
Eindelijk even een onzeker uur gevonden om je terug te mailen... Een mens is zo druk bezig en vorige week donderdagmorgen heb ik lichtjes ingezien dat dat vooral luxe is, toen ik na je boekvoorstelling in het Open Centrum van Kapellen even meesloop met de rondleiding. Dat elk van de 450 bewoners een badge aan moet die hij nodig heeft tot aan het lenen van een voetbal toe, en recht heeft op één WC-rol per week, daar kon ik me - rationeel meer dan emotioneel - nog wel iets bij voorstellen. Maar onze snelle doortocht, mooi op een rijtje, door de eetzaal waar het middagmaal in volle gang was, dat maakte wel van alles los, over dat contrast tussen zitten versus kunnen gaan en staan. Ik heb de mensen zo recht mogelijk in de ogen proberen kijken, zo kort als het duurde, maar dat is me waarschijnlijk amper gelukt. Eén klein gastje stak spontaan zijn hand naar me uit, en ik voelde dat aan alsof hij me volledig redde van mijn ongemakkelijke gevoel.
Misschien is het dat wel wat ik bedoel met een documentaire: niet zozeer een ongeconstrueerde stroom beelden, maar wel een gevoel van onbemiddeld contact, omdat het werkelijk is. En die werkelijkheid kan wat mij betreft even veel verbeelding in zich dragen als een theatervoorstelling, net als een filmdocumentaire even veel niet getoonde beelden in mijn hoofd losmaakt als een gewone film, en misschien zelfs meer. En je hebt natuurlijk gelijk dat een documentaire pas sterk wordt als ze goed geconstrueerd is, volgens de geperverteerde wetten van wat we in perceptie nog 'interessant' of 'mooi' vinden (in die zin is wat ik me herinner van eens een nachtelijk uurtje Big Brother eerder slechte documentaire), toch moet pakweg een theatervoorstelling al veel meer doen om hetzelfde effect te bereiken. Van werkelijkheid -indien ingehaald in een artistiek format- gaat een fascinatie uit (zelfs van Big Brother) die professioneel theater niet a priori heeft. Theater moet ze construeren, waar werkelijkheid ze hééft.
Ik herinner me een paar dingen uit mijn jonge kijkervaring. Victoria De Luxe deed eind vorig seizoen een project met anderstalige nieuwkomers. Dat was niet altijd de artistiek kwalitatieve voorstelling die ze wou zijn, maar ik zie nog wel steeds het slot voor me, waar de specifieke spelers op hun kleine tribune op wieltjes tot vlak voor het publiek gereden werden en het minutenlang zwijgend in de ogen keken. Dat was documentaire, en zelfs niet helemaal onbedoeld. Ze werden mensen van spelers. En ik associeerde er meteen allemaal beelden bij, wat mijn gevoel nog sterker maakte. Nog zo'n rilmoment beleefde ik de avond voor je boekpresentatie in Kortrijk, waar Antigone zijn wijkproject presenteerde, toen een jonge vrouw op het eind vrij vals 'Ik voel me zo verdomd alleen' zong. Dat was breekbaar theater waar het artistiek volledig brak, maar het was ontzettend sterk. Documentair in zijn direct contact. In mijn recensie schreef ik die avond dat we sociaal-artistiek werk voortaan misschien maar 'werkelijkheidstheater' moesten gaan noemen. Het heeft te maken met de mensen die op scène staan. Die hebben een kracht in zich die professionele acteurs op een volstrekt andere manier moeten vinden. Veel meer al spelend op techniek. Dat is het verschil tussen wat ik onder documentaire versta en wat jij doet in saw it. Voor mij, dan toch.
Heeft dat van mijn kant met een a priori constructie van genres te maken? Ik weet het niet. Ik ben er van overtuigd dat ook professionele acteurs werkelijkheidstheater kunnen maken. Jij had het kunnen maken als je - net als in je boek - je eigen positie had benoemd, in vraag gesteld, geconfronteerd, meegegeven. Ik begeef me hier alweer over de grenzen van wat een recensent mag doen en willen, maar ik ben dan gelukkig ook niet aan het recenseren... Natuurlijk weten ik en andere toeschouwers dat jij de interviews afnam, maar wat je daarbij inzag en zo, weet ik nu pas uit je boek, niet uit de voorstelling. Het zit er voor jou natuurlijk in, in de constructie en in waarschijnlijk ook in toon, spel..., maar ik kreeg dat niet te zien. Ik wil het je ook niet opdringen, daar gaat het niet over. Ik denk alleen dat ik me via een geproblematiseerde buitenstaandersperspectief van jouw kant makkelijker had kunnen identificeren met de hele problematiek, zoals me dat in elk geval in je boek beter lukt. Of speelt identificatie hier totaal geen rol?
( )
Had vorige week trouwens ook nog de eer Peter Sellars te interviewen. Hij gaat, zoals je wel weet, in mei in deSingel zijn Europees project met vluchtelingen komen doen, met onder meer AMA's van Kapellen. Werkelijkheid op scène, zonder dat de vluchtelingen een stem krijgen, want dat gebeurt in het Euripides-stuk waarop het allemaal gebaseerd is, ook niet. Toch denk ik nu al dat het heel communicatief wordt. Hij maakte zich trouwens net als jij kwaad over het onderscheid tussen politieke en economische vluchtelingen. Daar gaat hij een kaderprogramma rond maken, met discussies en debatten vlak voor de voorstelling. Lijkt me bijna een conditio sine qua non. Heb jij daar ooit aan gedacht? Ben wel benieuwd hoe dat er zal staan in deSingel, qua publiek het laatste bastion van de burgerlijkheid. En hoeveel de toegangsprijzen zullen bedragen. En of deSingel daarna nog iets met de jongeren zal doen... Had trouwens ook bij jouw voorstelling het gevoel dat het het Publiekstheater niet enkel ging om het inhoudelijke verhaal, of dat leerde me toch het grote logo op de buitenkant van je vrachtwagen, alsof het om gratis reclame ging. Ach, het ligt allemaal zo moeilijk, geëngageerd maken, geëngageerd vragen stellen bij... Wat denk jij over die Children of Heracles van Sellars?
( )
Wouter
From: Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Saturday, March 13, 2004 5:41 PM
Subject: Re: Kapellen en Peter Sellars
Wouter,
Ik vind het goed dat Sellars ook met die problematiek bezig is. Er kunnen wat mij betreft niet genoeg mensen mee bezig zijn...Een paar dagen terug nog zag ik Etienne Vermeersch op tv. Hij volgt voor Binnenlandse Zaken de eerste officiële Benelux-repatriëringen (sinds Semira Adamu) op. Hij vertelde er iets over in het late journaal van VTM. Mijn maag draaide er van om. De vlucht was goed verlopen, zei hij. Het kussentje was uiteraard afgeschaft. Wel suggereerde hij om voor amokmakers -en die zijn er uiteraard altijd bij- een helm mee te nemen die ook boksers gebruiken als ze trainen. Dan kunnen ze noch zichzelf, noch de anderen verwonden als ze kopstoten uitdelen. Ik vind het weerzinwekkend dat een ethicus zich laat mis/ge-bruiken voor zulke toestanden. Huis-, tuin- en keukenethiek. Schaamlapje voor Dewael. Een Ikea-pakket voor de perfect repatriëring. Zum kotsen.
Een paar uur eerder nog had ik in het asielcentrum van Kapellen gestaan met de voorstelling. Twee dagen, zes voorstellingen: zes overvolle vrachtwagens. De voorstelling in Kapellen had iets magisch. Katija (van het asielcentrum - je ontmoette ze allicht op de persvoorstelling van Op een onzeker uur) wilde graag dat saw it bij hen stond. Mensen konden gratis komen kijken. In elke vrachtwagen zaten toch wel een vijf tot tien bewoners, en heel veel personeelsleden. De werkelijkheid waar ik het in de voorstelling over heb, lag akelig dicht binnen handbereik... in het begin was dat vreemd. Als ik - met de woorden van Ona - in een dagboekfragment 'hier' zeg, dan was het ook echt "hier". Na een tijdje begon die werkelijkheid enorm te werken. Tijdens de voorstelling zijn ook meermaals kinderen binnen gekomen... die bleven dan even staan... om weer te verdwijnen. Een Wit-Russich koppel dat ik ken, zat er met hun baby... Al die dingen... het maakte er zowel voor hen, voor het overige publiek en voor mezelf intense, duidelijke... voorstellingen van. Het aantal mensen dat me live of via de site van de voorstelling laat weten dat ze saw it pakkend, beklijvend, en een aanzet tot gesprek of reflectie vond, is zeer groot. Velen zeggen mij dat saw it hun visie op vluchtelingen, migratie en de asielproblematiek grondig heeft dooreen geschud. Dat doet ontzettend plezier...
Bij sommigen komt het minder aan... we kenden het al, dat is toch ver van ons bed, we hadden toch meer zus of zo verwacht... het zij zo.
( )
Je bedenkingen over deSingel en het Publiekstheater vind ik onnozel. Permitteer mij de woordspeling: 'hillaerisch'. Je verwijt beide plekken een soort burgerlijkheid, heb ik de indruk. Soms heb jij wel ontzettend last van politiek correct denken, mijn waarde. (Als men mij dat vraagt, dan zeg ik altijd dat ik het etiket 'politiek correct of incorrect' onnozele zever vind... jij werpt werkelijk een ander licht op beide concepten.) Laat me heel kort door de bocht reageren. Theater is een marginale, elitaire kunst voor bourgeois. (Bourgeois: 1. iemand uit de middenstand, de bezittende klasse; 2. pej. bekrompen). Ik (en met mij 99 procent van theatermakend Vlaanderen) ben een bourgeois. Ik maak theater voor bourgeois. (Die bourgeois zijn te vinden van in het Toneelhuis, over Stan, De Queeste, Woestijn '93 tot in het Publiekstheater). In plekken als het Publiekstheater of deSingel hebben ze veel middelen om veel collega-bourgeois te bereiken. Dat is de plek waar ik moet/wil werken. Het feit dat het daar kan en ondersteund wordt, is nodig, belangrijk en goed... Eigenlijk zou het Publieksheater in jouw klasje van politieke correcten een bank vooruit mogen en zou je moeten juichen, in plaats van argwanend te zijn. Waar anders moet je het over zulke dingen hebben dan knal in het centrum. Tien jaar terug was het not done om als pas afgestudeerde aan een stadstheater te werken. Dat tij is intussen al bijna gekeerd. En los van het tij, zijn bovenstaande argumenten mijn redenen om die plek voor de dingen die ik wil doen, ideaal te vinden.
( )
groet
Michael
From: Wouter Hillaert
To: Michael De Cock
Sent: Thursday, March 18, 2004 4:54 AM
Subject: Goodbye Stranger
beste Michael,
( )
Wat mijn 'hillaerisch' politiek correct-zijn betreft... Als ik het zou zijn, beschouw ik dat graag als een compliment. Ben het waarschijnlijk echter niet, als ik jouw integere poging om vluchtelingen een stem te geven minder geslaagd vond als voorstelling en daarom ook minder geraakt werd... Wie zo'n uniek statement niet zo goed vindt omwille van zijn vorm, zal wel niet zo politiek correct zijn, zeker? ( ) Je had het over mijn visie op de zogenaamd 'burgerlijke' cultuurtempels als deSingel en het Publiekstheater. Voor deSingel gaat gaat dat adjectief wel op, vind ik, ook al is dat waarschijnlijk niet zo'n probleem. Wel maak ik me sterk dat ze niet voor de vluchtelingen kiezen omdat het om vluchtelingen gaat, maar wel omdat het de grote naam Peter Sellars is die ze hebben kunnen strikken. Ik blij daarmee, dat zeker. Want het is, zoals je zegt, in de eerste plaats het resultaat dat telt. (waarbij ik echter hoop dat een ticket voor die voorstelling niet voor iedereen opnieuw pakweg dertig euro zal kosten, zodat er ook eens andere mensen dan de klassieke kostuumpjes in de zaal komen te zitten). Ik bedoel maar: als het klopt dat volgens jouw berekeningen 99 procent van Theater Vlaanderen bourgeois is, moeten we dan niet minstens proberen om daar een paar procenten van proberen af te doen? Ik denk dat dat bijvoorbeeld perfect zou lukken met een voorstelling die eens pakweg expliciet Verhofstadt en zijn kabinet zou uitbeelden, en met hem hun hele (bijvoorbeeld: asiel) beleid. Mensen zouden daardoor echt getriggerd worden. Het is niet het theatermedium zelf dat elitair is (durf ik even net zo kort door de bocht als jij beweren), maar de invulling ervan. Of ben ik naïef?
Of te politiek correct? Ik juich welzeker toe dat het Publiekstheater dit seizoen opvallend veel 'werkelijkheids- en multiculti-voorstellingen' programmeert, maar ik vind dat dat - om echt consequent en niet zomaar modieus te zijn - gepaard moet gaan, zoals dat in een stadstheater als KVS/de bottelarij veel meer gebeurt (en voor Peter Sellars ook in deSingel zal gebeuren), met een breder engagement, met een actief (niet enkel receptief) op zoek gaan naar hoe die thema's zich in concreto in je eigen stadsomgeving uiten, en naar hoe je ook daar een stem en een ondersteuning en een onderzoek aan kan geven (zoals jij doet, verder gaan dan de voorstelling lang is). Is dat politiek correct om zo te spreken? Het lijkt wel alsof je daarmee bedoelt dat ik zomaar een hypocriete stem vertolk om 'zo juist mogelijk' te klinken, maar ik heb net het gevoel dat zo'n stem tegenwoordig vooral 'incorrect' in plaats van 'correct' gepercipieerd wordt... Om Ona's uitspraak even te verwringen: I'm just personal, and so I'm (a bit) political.
groeten!
Hillaerisch
From:Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Saturday, March 20, 2004 1:49 AM
Subject: Re: Goodbye Stranger
Wouter,
( )
Ik zat vorige week op een 'ontbijtsalon' in Sint-Niklaas met Peter Anthonissen in een gesprek over sociaal engagement en theater. Hij stelde, en hij heeft daarin allicht gelijk, dat het geëngageerde theater van vandaag - in tegenstelling met dertig jaar terug - niet meer vanuit ideologieën vertrekt. Maar los van tijdsgeesten en persoonlijke smaken vind ik dat het materiaal dat ik verkondig, speel, getuig, zo sterk is, dat mijn mening daarover er niet toe doet. Ik presenteer het naakt omdat ik denk dat het zo de grootste impact heeft. (In de jaren zeventig had ik met het vingertje gewerkt; nu laat ik het oordeel bij de toeschouwer.) Het streven is nochtans hetzelfde. Impact en mentaliteitswijziging.
Dat het in het boek lijkt, dat ik wel stelling neem is omdat het boek, door het feit dat het een langere adem heeft mijn stempel meer gaat wegen. Nochtans hou ik me in het boek aan dezelfde intuïtieve regels, waarin registratie van werkelijkheid volstaat.
Waarom deSingel Sellars wil programmeren... ach ja... het staat er. En het vindt er zijn plaats. Het zou mij verwonderen als Sellars zelf niet nogal pragmatisch met een aantal dingen van zijn vak omgaat. Anders zou hij niet staan waar hij staat. Ik vind het dus een beetje vreemd dat Sellars wel aan je scepticisme ontsnapt, en deSingel niet. En die dertig euro... jezus christus... Wie denk jij eigenlijk dat er geïnteresseerd is in theater?
De voorstelling, het boek, het werk... het doet mij allemaal vragen stellen bij wat ik doe in theater en waarom ik het doe. Ik weet niet goed wat hierna. Maar dat ik het niet los zal laten is haast zeker... Tot op een dag iemand zegt (als dat nog niet al lang gebeurd is): daar is hij weer met zijn gezaag over vluchtelingen.
groet
Michael
From: Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Monday, March 22, 2004 2:42 AM
Subject: Re: Goodbye Stranger
Mijn laatste reactie wil ik toch nuanceren...
Soms kom je in een argumentatie terecht in plekken waar je zelf later van schrikt:
het spreekt voor zich dat ik ook vind dat theater goedkoper hoort te zijn dan 30 euro.
groet
Michael
From: Wouter Hillaert
To: Michael De Cock
Sent: Sunday, March 28, 2004 10:49 PM
Subject: Re: Goodbye Stranger
beste Michael,
Nog even kortelings, ik denk dat we er bijna zijn. Misschien staan we even ver als in het begin, ik weet het niet. Of toch wel. Ik heb in mijn portefeuille het telefoonnummer van Moussa uit Centraal-Afrika, een anderstalige nieuwkomer die ik ontmoette op die Stranger-manifestatie van Villanella in deSingel. Zijn vrouw en kinderen raken niet weg uit Tsjaad. Hij heeft ze al een paar maanden niet gezien. Ik nodigde hem mee uit naar de Macbeth van het Toneelhuis, maar hij had die avond al een afspraak. Ik geloof dat vrijwel iedereen in theater geïnteresseerd kan zijn. Ik weet dat ik daar naïef in ben. Wil dat graag nog even blijven.
Als ik het bewuste telefoonnummer op zak heb, komt dat door jou en jouw voorstelling. Ik zie wel wat er van komt. Dat is er veranderd, het is iets kleins, iets persoonlijks. Maar net dat denk ik dan dat het grote verschil is tussen nu en de jaren zeventig waar noch Peter Anthonissen, noch jij, noch ik bewust bij waren. Politiek-maatschappelijk theater begint nu bij individuen en laat zich ook als dusdanig gelden op een podium, als een solo, min of meer documentair of net heel subjectief-autobiografisch. Joost Vandecasteele in Mustafa's Travels, Ricky Seabra in Airplanes and Skyscrapers, Johan Heldenbergh in Massis The Musical, jij in jouw saw it, Nadia Abdelouafi in Wraak, Frank Vercruyssen in Vraagzucht, de broertjes Ben Chikha in De Leeuw Van Vlaanderen... Het vertrekt inderdaad niet langer vanuit een ideologie, maar uit een persoonlijke ervaring/frustratie en een voorzichtig aangevoelde noodzaak die ook zo te communiceren. Het is daarom in perceptie echter niet minder ideologisch, denk ik. Het wordt alleen niet langer openlijk zo beleden of geobjectiveerd.
En het blijft een zoektocht, voor makers, voor critici. Voor jou, voor mij. Een zoektocht naar een adequate vorm, vooreerst, tegenover die welbepaalde zeventiger erfenis waar elke theaterneus van boven de vijfenveertig blijkbaar zo'n groot trauma aan overgehouden heeft. En we zijn er nog niet, dat leerde ik opnieuw - voor een deel - uit jouw voorstelling, hoewel ik een aantal dingen nu beter kan plaatsen en zelfs begrijpen. Met al mijn grote sympathie voor de inhoud en het achterliggende engagement. Ik vind dat er heel wat meer theater als dat van jou gemaakt zou moeten worden. Ook ik zit wat dat betreft al lang in een soort van zaag-hokje gestopt. We slapen er niet minder goed om...
En we leren, ik heb van deze gedachtewissels minstens een paar dingen geleerd. Aandacht voor de concrete uitgangspunten van makers, dat vooral. Ook wij critici-of-wat-daar-voor-doorgaat blijven in de eerste plaats op zoek naar de goede vorm van ons verhouden tot geëngageerde en andere voorstellingen. Babbelen zal wel de eerste oplossing zijn... Ik laat aan jou het laatste woord.
Wouter
P.S. deSingel vraagt onder voorbehoud 25 euro voor Sellars, 20 euro voor +65 en -25 en 8 euro voor -19. Leeftijd is in het theater de onderscheidende prijscategorie...
From: Michael De Cock
To: Wouter Hillaert
Sent: Monday, March 29, 2004 12:25 AM
Subject: Re: Goodbye Stranger
In laatste woorden ben ik niet zo goed... Zo ben ik bijvoorbeeld - nog wel op kousenvoeten, maar toch - opnieuw mensen beginnen interviewen. Op een andere manier dan voordien, en waar het mij zal brengen kan ik nog niet voorspellen. Het is nogal intuïtief.
Vorige week heb ik Peter Sellars ontmoet in Kapellen. Best wel spannend. We hadden een gesprek samen met een aantal vluchtelingen die misschien willen meewerken aan zijn voorstelling. Hij is een fascinerende persoonlijkheid. Op een vreemde manier voelde ik mij erg betrokken bij de vluchtelingen, en bij hun twijfel om mee te werken. Ik vond ook dat ze erg Vlaams reageerden. Sellars heeft een aantal opvattingen die ik volledig onderschrijf. Hij is ook -zoals jij al zei- tegen het onderscheid economisch/politiek vluchteling. Hij wil vluchtelingen aan het woord laten in deSingel omdat daar de beleidsmakers van onze maatschappij zullen zijn (advocaten etc.- het sluit een beetje aan bij mijn idee van bourgeoisie). Hij wil dat de stem van de vluchteling in de krant komt en vindt dat - net als ik - even belangrijk of zelfs belangrijker dan de voorstelling zelf. Zijn voorstelling zal wel 'theatraler' zijn, denk ik. Dat heeft veelal met zijn parcours te maken. Hij zoekt de bourgeoisie op zoals Sartre dat deed. Op hun terrein. Dat terrein is soms nog iets te ver voor mij. Vandaar de vrachtwagen. Wat er ook van zij, ik vind dat te weinig mensen stil staan bij de burgerlijkheid waaronder het theater vaak gebukt gaat. Maar daar zal je intussen al wel achter zijn, denk ik.
We draaien in cirkels, schieten geen meter op, en komen weer terecht waar we begonnen zijn, denk je soms. En toch... Ik merk dat een aantal ideeën of inzichten die ik in deze e-changes opdeed hun weg vinden naar andere, nieuwe plekken in mijn hoofd. Dat is goed.
Vriendelijke groet
Michael
saw it on television / DIDN'T UNDERSTAND
tekst/spel: Michael De Cock
licht/decor: Stef Depover
coach: Domien Van Der Meiren
productie: Publiekstheater/ARCA
première: 13-01-2004
The Children of Heracles
tekst: Euripides
regie: Peter Sellars
assistent: Robert Castro
spel: Jan Triska, Elaine Tse, Brenda Wehle, Julyana Soelistyo, Albert S, Cornel Gabara en een groep Antwerpse vluchtelingenkinderen
zang: Ulzhan Baibussynova
licht: James F. Ingalls
kostuums: Brooke Stanton
productie: RuhrTriennale 2002
Beide voorstellingen zullen op 27-29 mei 2004 te zien zijn in deSingel (03/248.28.28)
Het boek Op een onzeker uur verscheen bij uitgeverij Manteau
^ Terug naar boven
Post new comment