Een halve eeuw geleden legde de Canadese professor Marshall McLuhan de grondvesten van de moderne communicatietheorie en mediakritiek. Vandaag herinneren we ons van zijn wijdlopige denkbeelden vooral aforistische kruimels. 'The medium is the message' wordt uitentreuren (en treurig vaak in een verkeerde context) geciteerd. Douglas Coupland beschrijft beknopt de levensloop van zijn landgenoot, en wil daarbij zowel het verleden van McLuhan als de toekomst van de biografie verbeelden.
'Ideas don't happen where they're supposed to': zo verklaart Coupland de paradox McLuhan. Een dwarsdenker uit de Canadese Prairies werd een wereldwijde autoriteit. Een literatuurprofessor gespecialiseerd in de retorica van de renaissance had zijn vinger aan de pols van de elektronische media. McLuhan voorzag de digitalisering van de menselijke ervaring, en wordt geroemd als de profeet van het internet. Dat is wat veel eer, maar op zijn minst was hij de dorpspastoor van de global village (een term die hij gemeengoed maakte).
Gelegenheidsbiograaf Coupland pakt vaak verrassend uit. Hij duidt het genie van McLuhan als het gevolg van een anatomische abnormaliteit (de wetenschapper had een extra ader die zijn hersenen van bloed voorzag). Hij speculeert over autisme of het syndroom van Asperger als oorzaken voor McLuhans vernieuwende inzichten. De auteur mengt (psycho)pathologie met historische sfeerschepping, en schetst zo een (mogelijk) beeld van McLuhans mentale en historische context.
DE LITERAIRE BIOGRAAF
Douglas Coupland is geen klassieke biograaf. Als auteur van een dik dozijn romans is hij meer beslagen in fictie dan in feiten. Zijn proza draait vaak om moderne technologie en de sociale omgangsvormen die daarmee samenhangen. Generation X, Microserfs, jPod: die titels zeggen genoeg. Hij lijkt dus de geknipte biograaf voor McLuhan – ook al haatte die de moderniteit die hij zo treffend ontleedde.
Douglas Coupland speelt zijn verbeelding als troef uit. Hij toont evenveel interesse voor de hiaten als voor de feiten: die leemtes kan hij met zijn verdichte verbeelding invullen. Deze compacte biografie heeft meer aandacht voor de persoonlijkheid van de praktiserende professor dan voor diens academische theorieën. Coupland schildert McLuhan als een performancekunstenaar: een chaotische, maar bevlogen orator, die woorden luidop boetseert tot (soms nonsensicale) theorieën.
Tegelijk breit Couplands pen een stilistisch vervolg aan de denkbeelden van McLuhan. Hij onderbreekt de chronologische vertelling voor vormexperimenten die hij op het internet sprokkelt: van een routeplanning naar McLuhans woonst tot YouTubecommentaren over de wetenschapper. Zo wordt de schrijftrant van deze biografie een concrete en actuele interpretatie van de theoretische concepten van McLuhan.
WORSTELEN MET HET WEB: DE NIEUWE ROL VAN DE BIOGRAAF
Die vormelijke experimenten zijn meer dan spielerei of nieuwlichterij. Er zit een gedachte achter de gekte. In voetnoten en persoonlijke terzijdes onderzoekt Coupland de bestaansreden van de biografie als literair genre. Welke rol is nog weggelegd voor de biograaf, nu zo veel informatie voor het surfen ligt op het internet? Deze auteur ziet zich als een dirigent, die uit de vele stemmen (de vele feiten en meningen) een harmonisch koor selecteert. Douglas Coupland spint een literair web dat de gaten vult in de info op het world wide web.
Welke rol is nog weggelegd voor de biograaf, nu zo veel informatie voor het surfen ligt op het internet?
Couplands schrijfstijl lijkt het literaire equivalent van het internet: vaak met creatievelinks, soms slordig of lukraak. Een hedendaagse biografie kan zich maar beter spiegelen aan de online-ervaring, lijkt hij te stellen. Want het internet is rommelig, contradictoir, vaak onbetrouwbaar: net als een mens. Coupland haalt het web binnen in dit boek, als tegengewicht voor de restrictieve oorzaak-gevolglogica die de klassieke biografie richting geeft. Hij had voor zijn onderhoudende experiment geen beter onderwerp kunnen kiezen dan McLuhan.
Douglas Coupland, Marshall McLuhan: You Know Nothing of My Work!, New York: Atlas & Co., 2010
224 blz, ISBN 978-1-935633-16-7
David Verdeure is filmredacteur van rekto:verso.
^ Terug naar boven
Post new comment