Als illustrator hoef je, door diverse problemen in de sector, niet te rekenen op een riant maandinkomen. Toch zijn er illustratoren die wél het hoofd boven water houden. Hoe krijgen zij dat voor elkaar? En wat zijn mogelijke pistes voor de hele illustratiepraktijk? Meer solidariteit, meer gebundelde krachten zijn gewenst.
Naast de crisis en nadelige marktmechanismen hebben vele illustratoren te maken met listige praktijken van opdrachtgevers, gebrekkige zakelijke vorming, onderwaardering voor hun vak en heftige concurrentie op prijsniveau (zie deel 1: ‘De arme illustrator: feit of fictie?’). Zo blijkt uit cijfers van het kersverse inkomensonderzoek van de Vlaamse Auteursvereniging (VAV) dat 83 % van de illustratoren niet rondkomt van illustreren alleen. Valt daar wat aan te doen? Illustratoren zelf reageren kritisch op het onderzoek en steken vooral de hand in eigen boezem: om het gemiddelde illustratoreninkomen in de lift te krijgen, zijn in de eerste plaats meer solidariteit, assertiviteit en zakelijkheid nodig.
Schop onder de kont
Volgens Eva Mouton hebben sommige illustratoren gewoon een schop onder hun kont nodig
Eva Mouton is een van de illustratoren die vooral benadrukt dat illustratoren assertiever én zakelijker mogen worden. Momenteel gooit de fulltime illustratrice hoge ogen met haar zaterdagse column Eva’s Gedacht in DS Weekblad, daarnaast illustreert ze voor andere tijdschriften en dagbladen. Maar een illustratie voor 50 euro? Dat doet ze niet meer. ‘Het belangrijkste vind ik dat er geen losse flodders van mijn hand afkomen. Ik wil trots zijn op het werk dat ik maak en daarvoor heb ik tijd en dus een goed tarief nodig.’ Volgens Mouton hebben sommige illustratoren gewoon een schop onder hun kont nodig. ‘Durf nieuwe opdrachtgevers aan te spreken, durf te onderhandelen over jouw tarief en durf nee te zeggen. Als illustrator maak je namelijk niet “slechts tekeningetjes”. Mensen betalen jou voor een dienst, voor jouw kunde. Benader het dus zakelijk. Anders wordt jouw product ondergewaardeerd.’ Dat werkt twee kanten op: ‘Betaal je een onnozele prijs, dan krijg je een onnozel tekeningetje.’
Ook Maaike Hartjes hamert op meer zakelijkheid. Momenteel werkt de Nederlandse daarom aan een zakelijk stripboek voor illustratoren, Tekeningen Rekeningen, dat in 2014 moet uitkomen. ‘Ik ben niet superzakelijk, maar ik heb altijd geprobeerd om een redelijke vergoeding te krijgen. Zo heb ik het tarief voor mijn eerste opdracht ooit met bibberende beentjes bijna verdubbeld. Dat is wat ik met mijn strip ook beoog: dat jonge illustratoren en hobbyisten durven te vragen wat ze waard zijn, dat de beroepsgroep professionaliseert.’
Kop laten zien
Voor menig illustrator is een kinderboek maken een grote droom. Maar met teruglopende omzetten in de boekensector is het moeilijk onderhandelen over hogere voorschotten of royaltyvergoedingen, hoe goed je skills om een goede prijs te bedingen ook zijn. 
Het standaardvoorschot voor een prentenboek is 1000 tot 1500 euro, plus royalty’s. De ene illustrator werkt voor zo’n bedrag drie maanden, de andere een jaar. Meer verdienen is volgens uitgever Philippe Werck van kinderboekenuitgeverij Clavis vooral een zaak van zo veel mogelijk boeken verkopen. En dat betekent vooral samenwerken, ook als het tekenwerk is gedaan. ‘Een uitgeverij is geen eindpunt, ze is jouw partner’, zegt Werck. ‘Samen werk je aan het succes van een boek.’ Dat betekent volgens de uitgever dat de illustrator naar beurzen gaat, workshops geeft, signeersessies doet en aanwezig is op social media. ‘Hij moet zijn kop laten zien en een beetje een showfiguur zijn. Als je daar goed in bent, loopt de verkoop vanzelf op.’
Gevierd kinderboekenillustrator Carll Cneut is daar een voorbeeld van. Ook hij benadrukt dat een illustrator de boer op moet. ‘Je moet jezelf kunnen verkopen, jezelf kunnen presenteren, of je nu commercieel werk maakt of niet. Het gaat erom dat je opgemerkt wordt door het publiek en uitgevers. Zo ga ik zelf op eigen kosten naar de boekenbeurs in Bologna, of onbetaald naar Barcelona.’
Extra bedruipen met subsidies
Naar eigen zeggen kon Cneut zijn carrière uitbouwen dankzij subsidies. Rondkomen van kinderboeken kost immers tijd; je moet een naam en lezerspubliek opbouwen. Subsidies geven die tijd en worden daarom ook warm ontvangen door illustratoren. Toch staat de subsidiemogelijkheid niet los van kritiek. Uitgevers verwijzen immers regelmatig naar subsidies als officieuze compensatie voor te lage voorschotten. Zo zou de overheid te lage voorschotten indirect in stand houden. Volgens Michiel Scharpé van het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) worden echter alle subsidieaanvragen terdege gecheckt: het contract met de uitgever én de vergoeding moet op orde zijn. Zo niet wordt de subsidieaanvraag geweigerd.
Eenander punt van kritiek is dat vaak dezelfde namen een subsidie krijgen toegewezen. Uit cijfers van het VFL blijkt bijvoorbeeld dat de drie toppers in illustratieland – Tom Schamp, Klaas Verplancke en Carll Cneut – de afgelopen jaren telkens de hoogste subsidiegelden kregen toegewezen. In 2012 was dat ieder 20.00 euro: twee keer zoveel als wat de andere zestien illustratoren gemiddeld kregen. In dertien jaar tijd kreeg Klaas Verplancke met 201.465 euro in totaal het hoogste subsidiebedrag toegewezen. Houdt de overheid bepaalde illustratoren het hand boven het hoofd? Volgens Scharpé niet. Een voorkeursbehandeling wijst hij van de hand. ‘Elk jaar kijken we naar de meest kwaliteitsvolle inzendingen. De inhoudelijk beste aanvragen worden beloond met geld voor tijd. Bovendien is er een verschil tussen het toegewezen bedrag en het effectief uitbetaalde bedrag, omdat we werken met een inkomensplafond. Vorig jaar was dat 39.200 euro. Verdient een illustrator op jaarbasis meer? Dan krijgt hij niet het volledige subsidiebedrag uitbetaald. We houden ook rekening met die inkomensgrens bij de toewijzing, zodat we telkens ons volledige budget aanwenden.’
Vraag blijft waarom de top drie toch de noodzaak voelt om subsidies aan te vragen. Cneut, die in totaal 195.390 euro VFL-subsidie kreeg – toegewezen, niet geheel uitbetaald – benadrukt dat de subsidie voor hem altijd fungeerde als vangnet. ‘Als de verkoop tegenvalt, kan ik nog leunen op die subsidie-inkomsten. Zakelijk gezien houdt kinderboeken illustreren nu eenmaal een groot risico in, zeker met mijn tijdrovende illustratiestijl. En ik krijg geen groter voorschot dan een andere illustrator. Verkoopt een boek slecht en heb ik geen subsidie? Dan heb ik acht tot negen maanden, acht tot tien uur per dag, voor misschien 5 cent per uur voorschot gewerkt. Subsidies vangen dat risico op.’ Voor 2013 heeft Cneut overigens geen subsidie aangevraagd.
Nieuwe markten, nieuwe kansen
In tijden van crisis moet je nieuwe markten aanboren, wordt weleens gezegd. Een bijbaan bij de bakker kan natuurlijk worden geregeld, maar de illustratieve horizon verbreden kan ook. Dat bewijzen meerdere illustratoren. Maaike Hartjes maakte bijvoorbeeld negen jaar lang de rubriek Maaike’s Dagboekje voor tijdschrift Viva, nu tekent ze voor bedrijven. Deze switch naar illustratieve bedrijfscommunicatie bleek een gouden zet, want in de top van het bedrijfsleven – waar Hartjes nu voor tekent – zit het geld. ‘Gemiddeld vraag ik 100 euro per uur; ik werk snel en ik ben het waard.’ Hartjes koos dit pad bewust voor het geld, maar haalt nog altijd voldoening uit haar werk. ‘Het leuke is dat ik mijn hersens kan gebruiken en mijn stijl trouw blijf. Nu maak ik bijvoorbeeld powerpoints over innovatietrajecten. Hoe vertaal je die saaie informatie in een goed verhalend beeld? Van dat denkwerk word ik echt blij.’
Het eigen product verder uitbouwen naar andere media kan ook. Eva Mouton maakt bijvoorbeeld live tekeningen tijdens evenementen en verkoopt via haar eigen webshop zelfontworpen buttons, stickers en tassen. ‘Dat vind ik leuk om te doen. Ik houd van de afwisseling en het levert wat extra’s op.’ Ook Gert Gerrits, projectmanager illustratie van de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers, tipt het online medium als een bron van mogelijkheden. Afspraken over auteursrechten schrikken velen af, maar volgens Gerrits is er door de lagere productiekosten wel meer ruimte voor experimenten en schappelijke tarieven.
Lekstock is bedoeld voor illustratoren die liever zien dat hun illustraties opnieuw worden gebruikt dan dat ze verstoffen op de computer
Iemand die goed gebruik maakt van digitale mogelijkheden is Peter Willems. Van meet af aan wilde hij zijn tekeningen kunnen hergebruiken en daarom ontwikkelde hij een illustratiestijl op basis van sjablonen. Hij maakt nu vooral infografische illustraties die hij ook online aanbiedt via iStock Photo en via zijn eigen online stockillustratiebedrijf, Lekstock. Op die website kunnen illustratoren zelf oude en nieuwe tekeningen aanbieden. ‘Ze bepalen zelf de termijn en de prijs van het gebruik van de illustratie. iStock is zo groot en onpersoonlijk, gericht op bulk en massa, dat ik besloot dat het anders kon. Lekstock is specifiek bedoeld voor illustratoren die een tikje eigenzinnig zijn en liever zien dat hun illustraties opnieuw worden gebruikt dan dat ze verstoffen op de computer.’ Sommige illustratoren leveren kritiek op beeldbanken, maar voor Willems is het online aanbieden van illustraties een goed surplus. ‘Het is een extra inkomen over werk waarover je de rechten hebt en verder niets mee doet. Bovendien levert het nieuwe netwerkmogelijkheden, een online portfolio en nieuwe opdrachten op. Het bereik is velen malen groter dan de vijf geïnteresseerden in Vlaanderen. Daardoor heb ik nu elke maand een goed maandinkomen uit stockverkoop én opdrachten voor customised werk van over de hele wereld, wat vorig jaar neerkwam op 30 tot 40 uur per week werken tegen een maandinkomen van zo’n 4.500 euro bruto.’
Voor Sebastiaan Van Doninck zijn die stockinkomsten niet direct nodig. Hij keek voorbij landsgrenzen en werkt nu samen met een Amerikaanse agent. ‘Zij kost 30 %, maar is het meer dan waard; in twee jaar tijd verdrievoudigde ze mijn inkomen.’ Van Doninck werkte vijf jaar lang drie dagen per week in een kledingzaak en later in een kunstboekenhandel om rond te komen. Nu geeft hij deeltijds les aan het Antwerpse Sint-Lucas en werkt hij voor uitgeverijen als Random House, Blue Apple Books en Pinguin Books. Zijn boeken zijn vertaald in het Japans, het Koreaans en het Taiwanees.
De waarde van het collectief
Er blijken voor illustratoren dus genoeg mogelijkheden om wél te kunnen leven van illustreren alleen. Maar als het individuele illustratoren lukt hun inkomen te vergroten, kan dat dan ook op grote schaal? Moet de beroepsgroep als geheel niet commerciëler denken, zakelijker en assertiever zijn? Uit onderzoek van het European Illustration Forum blijkt alvast dat in landen waar al langer beroepsorganisaties actief zijn – zoals in Engeland en Nederland – de inkomens van illustratoren hoger liggen. 
Beroepsorganisaties mogen weliswaar geen tarieven vaststellen, maar tarieven spiegelen staat vrij. Zo sta je sterker in de onderhandeling. Beroepsorganisaties kunnen ook meedenken over het opstellen van algemene voorwaarden, helpen bij de naleving van individuele contractafspraken en opkomen voor belangen bij regelgeving. Het is een steunpost in tijden van nood of bij onzekerheid.
In Vlaanderen valt dan ook zeker winst te behalen met een actieve beroepsvereniging en een mondige beroepsgroep. Gezamenlijk opkomen voor betere rechten zou immers meer vruchten kunnen afwerpen. Denk bijvoorbeeld aan een goed sociaal statuut voor scheppende kunstenaars of de daadwerkelijke invoer van een billijke leenrechtvergoeding. Momenteel ziet een illustrator namelijk niets van zijn investering terug als zijn boek wordt uitgeleend in de bibliotheek. Daarmee loopt hij al jaren geld mis. Vlaamse illustratoren kunnen nu terecht bij de Vlaamse Auteursvereniging als collectieve belangenbehartiger. Probleem is echter dat weinig illustratoren hier aankloppen, zelfs niet met individuele klachten over slecht opdrachtgeverschap. Daarnaast kampt de Vlaamse Illustratoren Club (VIC), dat onderdeel is van de auteursvereniging en zo’n honderd leden telt, met een imagoprobleem: het wordt vaak gezien als een kinderboekenclub en is geen vakbond. De vrijwillige club wil vooral Vlaamse illustratoren samenbrengen en onderling kennis en ervaringen delen.
Het is zaak dat elke illustrator uit zijn zolderkamer komt én samenwerkt met zijn concullega aan een gezamenlijk betere toekomst
Wil de illustratieve sector echt komaf maken met haar inkomensbedreigingen – de louche opdrachtgevers, slechte zakelijke scholing, concurrentie op prijsniveau en onderwaardering voor het vak – dan kan het niet bij individuele inventiviteit en schaarse samenkomsten blijven. De sleutelfactor in een collectieve verbetering van het illustratorinkomen lijkt meer verbondenheid. Zoals VIC-voorzitter Benjamin Leroy zegt: ‘Meer contact zorgt voor meer solidariteit en maakt de beroepsgroep alleen maar sterker.’ Daarom is het zaak dat elke illustrator uit zijn zolderkamer komt, met een zakelijke houding zijn werkveld binnenstapt én samenwerkt met zijn concullega aan een gezamenlijk betere toekomst. Maar of en hoe zo’n actief illustratorencollectief haalbaar is, dat blijft de vraag. Want hoewel er voldoende aanleiding is tot saamhorigheid, blijft een groot solidair collectief tot op heden uit.
Lees ook deel 1 van dit dubbelluik: ‘De arme illustrator: feit of fictie?’, waarin de precaire financiële situatie voor illustratoren wordt geschetst.
Fenneke van der Aa volgt de masteropleiding Kunstwetenschappen aan de UGent en is freelance journalist. Ze schreef dit dubbelartikel in het kader van een onderzoekstage bij rekto:verso.
^ Terug naar boven
De welgestelde illustrator,
De welgestelde illustrator, het is haalbaar.
Het artikel is mooi geschreven, en geeft inderdaad de sombere realiteit van menig illustrator weer. Maar tegelijkertijd lijkt het artikel met de vinger te wijzen naar de illustrator. Wees assertiever, creatiever, socialer en probeer meer, want, het kan?
Het lijkt mij een beetje simplistisch weergegeven, en het zou me verbazen dat een beginnend illustrator de opgesomde tips en tricks nog niet uitgeprobeerd zou hebben. Moeilijk om te bedenken zijn de opgesomde tips niet. Alles wat opgesomt staat vergt wel een investering in tijd of geld, of beide.En dat is een luxe die een beginnend illustrator vaak niet heeft. Hier lijkt het artikel de bal volledig mis te slaan, want mijn persoonlijke ervaring volgende, en die van vele andere mede collega's zeg ik: het kan niet.
Hieronder een opsomming van de tips en tricks, praktische problemen inclusief, om even een realistisch beeld te schetsen.
"Vertoon je kop! Verkoop spulletjes op beurzen." Diezelfde beurs vraagt wel vaak 200 eur of een stevige vergoeding per lopende meter tafel die je huurt.
Dan zie je als illustrator je 'inkomsten' zo weer verdwijnen. Enkel illustratoren die het geluk hebben bekend te zijn, krijgen een gratis tafel aangeboden. De tassen, prints en andere leuke hebbedingetjes die je verkoopt vergen ook investeringskracht. Je bent weken op voorhand bezig met inventaris, inpakken, vervoeren, ... Als je het goed doet, kan je inderdaad wel een mooi centje verdienen die dag. Dat klopt. Maar je hebt er ook al weken werk in gestoken. En hoeveel beurzen zijn er zo, jaarlijks, in je buurt, of althans kortbij genoeg om niet te moeten overnachten? Het klinkt leuk, maar praktisch is het niet voor iedereen haalbaar. Dit lijkt enkel een leuk extraatje eens je al een beetje kan overleven als illustrator.
Huur een agent in! Makkelijker gezegd dan gedaan, menig agent kijkt namelijk naar de inkomsten die je al gerealiseerd hebt. Heb je er geen? Jammer maar geen vertegenwoordiging dan, en geen opdrachten. Je mag technisch uitblinken in je vak, maar zonder naam en publicaties kom je helaas nergens. Als beginnend illustrator mag je vertegenwoordiging door een agent op je buik schrijven.
"Doe mee aan workshops, dan heeft een potentieel toekomstig opdrachtgever je gezien!"
Je moet er wel een werkdag gratis voor opgeven. De meeste workshops geef je zonder vergoeding. Bij een dagje verplaatsing komen helaas wel een aantal praktische problemen kijken. Met wat geluk ben je single en heb je geen verantwoordelijkheden, want anders mag je opvang betalen om even een dagje weg te kunnen om je kop te laten zien als illustrator. Of je kan je partner lief aankijken en hopen dat hij begrip blijft opbrengen voor je zelfstandige activiteiten, die jammer genoeg vaak avonden en weekends opsoeperen.
"Ga naar de kinderboekenbeurs in Bologna!" Menig beginnend illustrator droomt om dit jaarlijks te kunnen doen, maar voor minder dan duizend euro geraak je niet heen en terug, en waar moet een 'beginnend' illustrator dit geld halen, als er geen familie of partner is om op terug te vallen? Waar moet een beginnend illustrator dit geld halen, als de studie zelf al moeilijk te bekostigen viel, en je meteen huur en eten dient te betalen na afloop van je studie? Eens je aan een familieleven begint, heb je vaak een hypotheek af te betalen, kan je partner geen verlof aanvragen voor deze periode, kan je geen opvang regelen, noem maar op.
Maak werken en verhuur deze tijdelijk op stock websites online. Hier botsen we op hetzelfde probleem. Je moet geld investeren in lidmaatschap, om illustraties te mogen plaatsen, en dan maar hopen dat iemand toevallig je illustratie nodig heeft, en dat je inkomsten je investering overstijgt. Vergeet niet dat er dagen, weken en maanden werk steken in het maken van voldoende illustraties om online aan te bieden eer dit rendabel kan zijn. Maanden gratis werken kan een beginneling niet.
Als beginnend illustrator heb je vaak geen geld of tijd extra om te investeren in bovenstaande tips en tricks.
Je moet eerst overleven, en om dat te doen moet je geld verdienen. Als je dit niet kan door het maken van opdrachten MOET je ander werk zoeken. Vaak roest je vast op je huidige werkplaats, want hier heb je veiligheid, zekerheid en bescherming. Mocht je dan toch het geluk hebben een opdracht te vinden, zal je vaak tijd ontbreken om er effectief aan te beginnen. Eens je dan merkt dat opdienen en rekken vullen meer opbrengt dan illustreren, slaat de verontwaardiging toe, een knock back naar de kille realiteit. Plots merk je dat romantische ideeën zoals 'ik doe het niet voor het geld', en 'mijn werk is mijn hobby' niet voldoende zijn om overeind te blijven als illustrator.
"Daarom is het zaak dat elke illustrator uit zijn zolderkamer komt, met een zakelijke houding zijn werkveld binnenstapt én samenwerkt met zijn concullega aan een gezamenlijk betere toekomst. Maar of en hoe zo’n actief illustratorencollectief haalbaar is, dat blijft de vraag. Want hoewel er voldoende aanleiding is tot saamhorigheid, blijft een groot solidair collectief tot op heden uit."
Zolang er noodzaak bestaat, zolang er een huur te betalen is, zolang er brood op tafel moet komen, zullen mensen werken voor een hongerloon, tenzij lonen VASTGESTELD worden en er een legale bodem bepaald kan worden. Tenzij grote uitgeverijen eerlijke tarieven hanteren en eerlijke contracten beginnen op te stellen, zal er niets veranderen. Collega's mag je zoveel bij elkaar brengen als je wil, zolang men uiteindelijk tegen elkaar uitgespeeld wordt, zichtbaar of onzichtbaar, sta je machteloos.
Biedoorlogen maak je als illustrator vaak mee. In eenzelfde kamer zit je plots, neergepoot zonder schaamte door een opdrachtgever. Deze kijkt leutig toe hoe jij en je collega's voorzichtig je prijzen naar beneden beginnen te schroeven, want de opdracht is alles. Plots werk je voor 3 eur per eur, maar hoezee, je hebt gewonnen! Je collega's stappen somber de kamer buiten, want vandaag hebben zij verloren.
Bovendien is er wel degelijk saamhorigheid binnen de illustratorenwereld. Meer dan het artikel doet uitschijnen. Wij zijn geen zoldermonsters of eilandbewoners. Er zijn voldoende bewijzen van collega's die samen werken aan een betere toekomst, collega's die ontmoetingsdagen organiseren, free of charge. Zowel tijdens de studentenperiode, als hierna. Maar het is niet de kleine man die gezamenlijk moet opstaan om het verschil te maken. Het zijn niet enkel de illustratoren die naar voor moeten stappen.
Het zijn de grote uitgeverijen, de grote opdrachtgevers, die mogen werken zonder transparantie, zonder vastgelegde tarieven, zonder enige vorm van etiek. Het zijn zij die getallen uit de lucht kunnen en mogen plukken om illustratoren te verarmen en zichzelf te verrijken, die van het vak een gladiatorenspel hebben gemaakt.
Er is een groter onrecht waartegen men ten strijde moet trekken.
Volgens mij is het onzin om
Volgens mij is het onzin om als pas afgestudeerde onmiddellijk fulltime als illustrator aan de slag te willen gaan. Ook al win je als beginner tientallen prijzen, roem is vergankelijk.
Als je vroeg in je carrière al piekt dan kan het daarna eigenlijk alleen maar bergafwaarts gaan. Op je dertigste ben je dan uitgeblust. Mijn advies is om eerst een tiental jaar ervaring op te doen ergens in de grafische sector. En ondertussen stapje voor stapje aan je eigen praktijk te werken.
Dat heb ik zelf ook gedaan en nu kan ik probleemloos leven van mijn werk in mijn eigen bedrijf. De ervaring die ik bij de televisie, in een stand en decorbouw bedrijf en bij twee reclamebureau's heb opgedaan is nu goud waard.
Als je je als illustrator te min voelt om ook ander grafisch werk aan te pakken dan ben je volgens mij ook gezien. Zelf noem ik mij dan ook geen illustrator, maar een illustratief vormgever. Daarom kan ik ook veel meer verschillende soorten opdrachten aan. (Van praalwagens tot illustraties voor lesboeken, van cartoons tot strips, van klassieke media tot nieuwe toepassingen op het web en tablets... En ik geef ook nog les vormgeven, tekenen en animeren)
De beste stap die ik echter in mijn eigen carrière gemaakt heb, is verhuizen naar Nederland. Ze zijn hier over het algemeen namelijk stukken zakelijker. Belgen zijn mijns inziens iets meer "stielman" en daardoor beter in 1 ding doen dan Nederlanders. Maar dat komt de Belgische zakelijkheid dan weer niet ten goede want ze zijn teveel gefocust op dat ene ding... Het omgekeerde geld eigenlijk voor de Nederlanders, deze doen eigenlijk teveel dingen door elkaar waardoor de kwaliteit wat minder wordt....
Anyway, ik kan goed leven van mij "illustratief" werk. Mij hoor je niet klagen....
Vriendelijk groeten uit Nederland.
Stef
Http://nl.linkedin.com/in/stefringoot (want netwerken is ook belangrijk)
Ik kan weinig toevoegen aan
Ik kan weinig toevoegen aan het bovengenoemde behalve dat ik bij mijn bezoek aan Bologna niet de indruk kreeg dat uitgevers echt staan te springen om illustratoren met een map onder de arm te ontvangen, naar mijn idee was het voornamelijk 'business to business.' Veel pakkenmensen rond tafeltjes met volle agenda's.
De vele meters lange wanden met duizenden advertenties van collega's bij het entree gaven mij ook niet het idee dat het makkelijk scoren is (en er zat prachtig werk tussen).
Voorts is het zakendoen met buitenlandse uitgevers niet altijd even eenvoudig, alleen al het auteursrecht (maar ook de prijzen) liggen niet zelden totaal anders.
Maw. Bologna bezoeken is leuk maar zeker geen garantie voor succes en je moet je echt onderscheiden als je ergens aan tafel wil komen. Hou er rekening mee dat alle hotels drie dubbele prijzen vragen tijdens de beursperiode.
Digikennis = Macht! Ik
Digikennis = Macht!
Ik kan me volledig aansluiten bij wat Illune schrijft, en ik ben niet eens een beginnend illustrator. In 2014 kan ik m'n 30-jarige jublileum vieren. Dit jaar heb ik voor het eerst helemaal geen opdrachten meer, na 3 decennia elk duppie omdraaien. Ik behoor niet tot de grote Nederlandse illustrators, maar denk toch bij de aardige middenmoot te horen.
Illune zegt dat de grootste ellende bij de opdrachtgevers ligt. Maar Fenneke legt goed uit dat ook de hele maatschappij aan onze onderwaardering ten grondslag ligt. Soms staan grote & kleine uitgevers ook met de rug tegen de muur, al zouden ze ons meer toepasselijke vergoedingen uitbetalen.
Fenneke signaleert dan ook terecht: "Het eigen product verder uitbouwen naar andere media kan ook."
Dat is precies wat ik een paar jaar geleden ook dacht. Het platte boek zal uitgevers niet genoeg opbrengen om het traditionele commerciële boekenproces in stand te houden. Apps ontstaan en nemen de leeswereld langzaam over. Dus ik wilde graag een online platform creëren om kinderboeken en strips tot leven te laten komen. Dus: booxalive.nl - heel simpel: prentenboeken komen via animaties tot leven komen, incluis voorleesstem. Maar ook uitverkochte evergreens die amper nog te vinden zijn in uitstervende biebs, kunnen een nieuw leven gaan leiden in een digijasje. Beginnende illustratoren kunnen hun eerste projectjes via dit platform onder de aandacht brengen. Mogelijkheden genoeg!
Jammer dat Fenneke dit initiatief niet heeft gesignaleerd. Volgens mij is het de moeite waard. Als ik lees dat een zeer gewaardeerde collega als Klaas Verplancke zoveel subsidie krijgt, dan krijg ik toch wel een weeë maag. Ik doe alles van m'n laatste spaarcentjes en zou met de helft van zijn subsidie zóveel méér kunnen doen. Zelfs mijzelf ontwikkelen, na 3 decennia nog, hoewel ik zijn geweldige niveau nooit zal halen, omdat ik op de een of andere manier 30 jaar heb vastgezeten aan zeer slechtbetalende educatieve uitgevers. Maar met een gezinnetje was íets meer dan niets.
Een online platform kan ook het creatieve ei van oudere illustratoren zoals ik, eindelijk op laten ploppen. ;-) In die zin hoop ik ook een collectief project op te zetten. Op alle fronten vernieuwend dus, uit de platte boekbanden. Ik hoop dat er mensen zijn die mij willen helpen, trouwens. Want mijn webbouwkennis is nog heel pril en ik heb geen geld daar deskundige buro's voor in te huren.
Want keerzijde van deze hele materie is: wie maken de oprukkende apps? Wie verdienen er aan óns werk? Nieuwe bedrijfjes worden uit de grond gestampt om de creaties van gevestigde, digibete illustratoren om te zetten in beweging. Die beheersen de techniek. Maar zonder het noeste illustreerwerk wat WIJ doen, zouden zij geen brood op de plank hebben. En het malle is: zij krijgen beslist niet de laagste uurtarieven!
Dus: digikennis = macht. Hoe grijpen de mensen met de penselen en potloden die?
Het is inmiddels een paar
Het is inmiddels een paar jaar verder. Intussen heb ik zelf een leesbevorderingssite in elkaar geknutseld, vol digitale prentenboekjes, met animaties en voice-over:
http://www.booxalive.nl
Leesbevordering hoort geen enkele drempel te hebben, dus mijn site is gratis voor iedereen.
Ik beschouw het maar als vrijwilligerswerk, sinds ik er geen subsidie voor heb kunnen krijgen en zelf in een ouwe-knarre-zzp'er-invaliden-uitkering ben geraakt.
Helaas, het wordt er niet
Helaas, het wordt er niet beter op.
Ook boeken zijn economische producten. Wanneer een uitgever investeert, dan verwacht hij verkoop.
Dat is nu zo en was nooit anders. Maar de markt is verzadigd en vooral op verkoop uit.
Wat er ook veranderd is, is de meer 'artistieke' en persoonlijke input van illustratoren. Ze willen niet meer zomaar wat 'prentjes' bij tekstjes maken, ze willen auteur zijn. Dat is ook wat in kunstscholen wordt gevraagd: wees persoonlijk, onderscheid je van de massa, ga voor je zaak... bijgevolg worden er prachtige illustraties gemaakt die niet altijd door een breed publiek worden gesmaakt. Het is een schizofreen gevoel want je wil scoren als tekenaar maar tegelijk ook geen honger lijden.
Gelukkig zijn er de werkbeurzen, en gelukkig is het inkomensplafond hoger.
Een beurs is een soort vervangingsinkomen, of een aanvulling op een minimumloon maar maar helaas komt ze niet altijd terecht bij wie het nodig heeft.
Los daarvan moeten de minimumtarieven voor illustraties en boeken naar omhoog.
Zelfs tekenaars met faam maken het nog mee dat ze gevraagd worden-omdat ze zo bijzonder zijn- om mee te werken aan al even bijzondere publicaties tegen vernederende vergoedingen. Vaak zonder royalties.
Omdat de uitgever anders niet uit de kosten komt.
Deze tarieven zouden in samenspraak met het Fonds, VAV, DeAuteurs-Scam en Sabam-Sofam moeten worden vastgelegd.
Wat me ook steeds opvalt is dat illustratoren zelden worden geconsulteerd wanneer bv een boekenprogramma wordt gemaakt. Auteurs, vooral voor volwassenen, zijn te zien en te horen op radio en televisie, of in de kranten, maar kinderboekenauteurs en illustratoren worden meestal vergeten terwijl ze zo belangrijk zijn. Helaas krijgen ze nauwelijks airplay in de media.
Dit klinkt mij helaas maar al
Dit klinkt mij helaas maar al te bekend in de oren. En dit 'lot' geldt niet alleen voor illustratoren, maar ook voor andere creatieve freelancers, weet ik uit ervaring. Ik las vandaag een mooie quote die ik hopelijk niet, maar naar verwachting gezien wel, in de toekomst zal gebruiken...: 'Wie pinda's betaald, krijgt apen als personeel'. Goed werk kost tijd. En tijd kost geld. Zoals er ook in het artikel staat: Betaal je een onnozele prijs, dan krijg je een onnozel tekeningetje.
De verwachtingen van opdrachtgevers vandaag de dag is op zijn zachtst gezegd absurd te noemen. Er wordt bij aanvang van een opdracht direct al verwacht dat er allerlei kortingen worden gegeven; er is zelfs een woord voor: Kennismakingskorting... Waarom? Als ik voor het eerst naar een andere slager dan de gebruikelijke op de hoek ga verwacht ik toch ook geen 'Welkom-Nieuwe-Klant! Korting' op de speklappen? Men lijkt haast beledigd als dit niet direct al in het eerste voorstel wordt opgenomen. Het is een soort ego-kwestie. Er heerst een houding van: 'Je moet blij zijn dat je een opdracht van ons krijgt'. Verkapte dreigementen als: "We kunnen zo een ander vragen die het voor minder doet hoor!" vliegen om je oren. En het erge is: het werkt vaak nog ook. Er zullen namelijk genoeg creatieve freelancers zijn die toch inschikken, onder het mom van: 'ookal is het een schijntje, ik verdien meer met dit werk dan als ik niks doe'. Ik ben er zelf op die manier ook al een paar keer ingetrapt. Echter op de lange termijn en voor de algehele markt is het omgekeerde waar, maar die korte termijn beslissing ("over een week moet ik weer huur betalen") zal het vandaag de dag helaas vaak winnen.
Ook de netwerk bijeenkomsten voor creatieve freelancers zijn vaak teleurstellend. Een prachtig initiatief, en heeft zeker potentie. Maar als je na een heel positief en prettig portfolio gesprek voorzichtig een balletje opgooit in de zin van: 'mochten jullie ooit een opdracht hebben..' er wordt geantwoord met: 'We werken alleen nog met stock beeld van een vast bureau, dus we geven nooit opdrachten', denk je wel heel sterk: "Wat doe ik hier dan?!"... sterker nog..; Wat doe JIJ hier dan?!"
Ook worden vaak de voorwaarden in offertes/facturen door opdrachtgevers genegeerd. Regelmatig zie ik mijn werk terug, zonder dat mijn naam erbij staat. Bel je hierover, dan wordt de schuld afgeschoven op de vormgevers, of wordt er simpelweg gezegd dat er 'geen plek voor was'. En daarmee is de kous af. Een vriendelijk verzoek of je van het werk dat je hebt geleverd ook een gedrukt exemplaar zou mogen ontvangen voor mijn portfolio werd, na meerdere keren gedurende een maand of 4 te hebben gemaild/gebeld, serieus tot twee keer toe beantwoordt met "Wat raar, ik heb hem vorige week op de post gedaan. Zeker zoek geraakt!" Ik heb, zoals je al ziet aankomen, het gedrukte exemplaar nooit meer ontvangen. Maar owee als jij niet op dezelfde dag terug mailt om hun verzoeken direct in behandeling te nemen ("kun je dat ene bestand wat je 3 jaar geleden voor ons hebt gemaakt nog een keer sturen? We zijn het kwijt. We moeten het wel over een uur aanleveren bij de drukker. Dat lukt wel toch!").
Ook gebruikersrechten (lees: het recht om de gemaakte beelden te gebruiken voor de afgesproken doeleinden, binnen de betreffende organisatie) worden vaak nogal flexibel opgevat en - ook na ellenlange, heldere uitleg - nog steeds regelmatig 'verward' met 'rechtenvrij gebruik'. Waarna je weer aan de telefoon hangt met een verontwaardigde klant die maar niet snapt 'waarom hij de beelden niet ook voor zijn andere bedrijf mag gebruiken..?'
En wat krijgen wij terug van dit soort opdrachtgevers? Maandenlange stilte op simpele vragen via de e-mail of prijsvoorstellen. Loze beloftes van telefonisten: ("Hij belt je zo terug!"). Vervolgens komt er eindelijk na maanden een akkoord op een offerte en dan wordt er wel even tussen neus en lippen door gevraagd of het "wel deze week af kan zijn? het heeft nogal haast!" Er wordt totaal geen rekening gehouden met het feit dat dit niet je enige opdracht is waar je momenteel aan werkt ("waarom lukt het niet binnen een week? Je hebt toch 5 volle werkdagen?"). Onnozele en ondoordachte opmerkingen als: "Goh, wat jij verdient in een week, verdien ik nog niet eens in een maand!" ... Pitches waarvoor ontwerpers allerlei werk verrichten maar hiervoor geen cent terug zien. Opdrachtgevers die vervolgens kunnen kiezen welk ontwerp ze afnemen en alleen DIE ontwerper betalen. Als een soort Idols competitie. Een jaar of 10 geleden zal hier met ongeloof over zijn gelachen. Helaas is het nu de keiharde realiteit.
Ik heb serieus nagedacht of ik dit spelletje nog langer mee wil spelen. Zoals je leest ben ik hier een behoorlijk cynisch persoon door geworden, en die persoon is een stuk minder leuk dan hoe ik normaal gesproken ben. Ik ben me sterk gaan afvragen of dit het waard is. Ik heb een enorme liefde voor mijn vak; het creëren van beeld, maar die liefde wordt regelmatig overschaduwd door dit soort ellende. Dit artikel geeft mij echter nieuwe motivatie om een andere, standvastigere houding aan te nemen. En het is - hoe krom het ook klinkt - altijd fijn om te lezen dat je niet de enige bent. Bedankt!
To do list voor vandaag:
Ontsla een klant!
Hetgeen hier gepost wordt
Hetgeen hier gepost wordt strookt spijtig genoeg volledig met het pessimistische beeld dat ik heb van de illustratieve wereld (in België, géén ervaring met het buitenland). Ikzelf studeerde in 2003 af aan een grafische richting (animatie) en heb gedurende meer dan een JAAR actief getracht als naïeve, pas afgestudeerde dromer iéts te beginnen in de grafische, illustratieve sector. Grafische bureaus afschuimen, portfolio’s opsturen, zelf projecten beginnen (HOBBYprojecten want geld verdienen is blijkbaar uit den boze, tekenaars hebben zoals iedereen weet geen drank of voedsel vandoen). De paar “opdrachtjes” die ik wist te versieren via vrienden en kennissen draaiden op sissers uit (“ze hebben iemand anders gekozen”, “ah nee, ze gaan het toch niet gebruiken”). Nadat je er uren tijd hebt ingestoken om een bijna-klaar ontwerp aan te bieden. Voor NIETS. Solliciteren leverde alleen maar de kritiek “blijven oefenen, groeien en je stijl verbeteren en kom dan nog eens terug” op. Want als pas afgestudeerde was er toen géén inkomen de eerste maanden.
Resultaat: een mens kan niet leven van de liefde alleen en gaat dus maar op zoek naar werk. Had ik single geweest had ik een paar jaar extra op mijn ouders kunnen blijven parisiteren en misschien was na een 5-10 jaar de “carrière” dan een feit (zoals bij enkele vrienden ondertussen het geval blijkt maar die jaren op water en brod geleefd hebben en soms nog doen).
Maar als illustrator heb je géén andere credentials buiten je kunst dus: rotbaantjes, interim werk en dingen die absoluut niet stroken met je waardigheid maar die brood op de plank brengen. Hersenloos werk waar je depri van wordt maar wél ongelofelijk goed betaald wordt tegenover artisitiek bevredigend werk waar je feitelijk méér tijd en persoonlijkheid insteekt. Dus waarom zou je dan kiezen voor een onderbetaald (of NIET betaald) leven als zelfstandig berooid graficus om toch hardnekking je “ding” te kunnen doen als je als “mindless drone” goed betaald wordt + alle voordelen + vakantiedagen + watnogallemaal hebt? Houdt kiezen voor je passie dan echt in dat je als armoezaaier door het leven moet, met de nek bekeken en uitgebuit door de managers en CEO’s van deze wereld (als “mindless drone” niet veel anders trouwens, maar daar BETALEN ze je tenminste nog degelijk voor).
En na verloop van tijd besef je dat er TIEN jaar verstreken zijn en je NIKS meer doet met je “talent” waar iedereen je in je jonge jaren om bewonderde en voorspelde dat je er tonnen poen mee ging verdienen.
Ondertussen ben ik (moeizaam) terug begonnena an een “hobby”project dat vooralsnog niks oplevert maar waar ik m’n artistieke ei tenminste kwijt kan. Hiermee sta ik op enkele beurzen maar zoals hierboven beschreven gaan de te verwaarlozen inkomsten integraal naar standgeld + overnachting + voedsel + benzine. In het ergste geval leg je op uit eigen zak zodat je product toch maar gezien kan worden.
Ik heb ondertussen de hoop dan ook opgegeven er ooit nog een vaste loopbaan van te maken. Ik heb een fulltime job, 2 kinderen en enkele hobby’s dus tijd voor de “passie” is er niet meer. En ik nader stilaan de 40. De enige manier om terug te keren naar de artistieke roots is schoon schip maken en zonder inkomen tijd investeren om nieuwe tekeningen en illustraties te maken. En met een gezin en hypotheek is dat géén optie. Of alle andere vrije tijd en sociale contacten op te offeren om daarin te “werken” voor de carrière. Burnout anyone?
Mijn enige uitweg momenteel is ontslagen WORDEN, alleen dan heb je recht op een uitkering en kun je de tijd overbruggen om een eigen ding op poten te zetten of te werken aan een “recente” portfolio (want een goedgevulde portfolio is wel leuk, maar waarom steekt er geen recent werk tussen, meneer? Wat hebt u de laatste jaren eigenlijk verwezenlijkt?). Met een groot vraagteken of dat gaat lukken of je binnen aanzienlijke tijd terug mag gaan bedelen achter een k*tjob om rond te kunnen komen. Als ik vandaag zelf zou stoppen om de “droom” na te jagen heb ik géén inkomen en sta ik letterlijk en figuurlijk op straat.
Dus wie tips heeft of een soortgelijke situatie heeft weten om te buigen naar een bloeiende carrière als tekenaar of illustrator: goede raad is meer dan welkom!
Al hoop ik nergens meer op.
Beste, Ik ben op een moment
Beste,
Ik ben op een moment in mijn leven gekomen dat ik uiteindelijk wil gaan doen wat ik al lang had moeten doen! Tekenen is mijn doel geweest sinds ....ik weet niet hoe lang ....en de laatste jaren heeft de kunst en de creativiteit er voor gezorgd dat ik nog steeds verder wil gaan!
Nu is het de tijd om er aan te beginnen en we zien wel waar we uitkomen maar ik heb binnen de wereld van de illustrators iets te bieden en dat gaat gebeuren ook. Of ik er nu veel of weinig voor betaald wordt...dat is uiteindelijk niet zo belangrijk. Het zou wel mooi zijn als je op deze wijze je gezin kan onderhouden.
Maar als je het gevoel hebt dat je er voor moet gaan, dan moet je dat zeker doen en vooral niet opgeven!!!!
Veel succes gewenst!
Indrukwekkend welk een enorme
Indrukwekkend welk een enorme hoeveelheid gal hier gespuwd wordt. Enerzijds begrijp ik wel dat mensen balen dat ze van hun favoriete werk niet kunnen leven, maar anderzijds slaat het nergens op om jarenlang in een slachtofferrol te blijven hangen. Als je als timmerman, tandarts of schoenmaker niet aan de bak komt, blijf je dat toch ook niet doen? Ook al heb je er voor op school gezeten?
En dan de opmerkingen dat 'opdrachtgevers mensen tegen elkaar uitspelen en dat dat maar eens afgelopen moet zijn' … Sorry, maar dit is de gewoonste zaak van de wereld in ELK beroep, of je nou websites bouwt of aardappels verbouwd! Stel je voor dat iedereen die tekenaar wilde worden een beurs kreeg, dan had je in België waarschijnlijk duizenden, zoniet tienduizenden tekenaars die van alles maakten, maar waar voor 99,9% niets mee gedaan werd.
Er zijn domweg veel te veel mensen die illustratief werk te koop aanbieden. Iedereen weet wat dat doet met de prijs. Dit is niets nieuws, dit is al decennia het geval en zal in ons leven niet veranderen. Het is ook zeker niet uniek voor tekenaars. Vraag maar eens aan fotograven of ze van hun werk kunnen leven. Veel fotograven halen hun neus op voor 'ordinair' werk zoals bruiloftsfotografie, maar in vergelijking met striptekenwerk is het een zeer goedbetaalde baan. Alleen een handjevol commerciële fotograven kan van hun werk leven. Zelfstandige font-ontwerpers zijn ook zo'n groep. Nogmaals: Dit blijft niet beperkt tot de creatieve beroepen.
Ik zal het u nog sterker vertellen: Vaak lukt het mensen alleen met een 'kruiwagen', dankzij een bekende die hen helpt, om een bepaalde opdracht te krijgen. Ook dat is niets nieuws en gebeurt overal. Ik praat het niet goed maar het is de realiteit. De beste of goedkoopste wint niet altijd.
Aangezien dit al sinds jaar en dat is, vind ik de reacties hier wel erg zuur. Heeft iemand ooit beweerd dat je snel rijk zou worden als je strips ging tekenen, foto's ging maken? Nee, het is eerder 1 op 1 miljoen die er een goed inkomen aan heeft. Daarom ben ik blij met dit artikel: Het maakt tenminste duidelijk hoe de zaken liggen, voor zover dat niet al duidelijk was.
Post new comment